ΣΤΟ ΕΘΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ “ΑΡΧΕΙΟ-ΣΥΛΛΟΓΗ ΓΙΩΡΓΗ ΜΕΛΙΚΗ”στη Μελίκη Ημαθίας, από 6 Οκτωβρίου έως 10 Νοεμβρίου 2012
Μία μοναδική έκθεση έργων χαρακτικής, της κορυφαίας Ελληνίδας χαράκτριας και διακεκριμένης ζωγράφου Βάσως Κατράκη, από την προσωπική συλλογή της Μαριάννας και Νικήτα Δεσποτίδη, θα φιλοξενηθεί στο Εθνογραφικό Μουσείο του Γιώργη Μελίκη, από το Σάββατο 6 Οκτωβρίου έως το Σάββατο 10 Νοεμβρίου 2012.
Δύο περίπου δεκαετίες μετά την αναδρομική έκθεση έργων της στο Βελλίδειο Πολιτιστικό Κέντρο της Θεσσαλονίκης, η Βάσω Κατράκη, η μοναδική και ανεπανάληπτη «Μητέρα» της λόγιας χαρακτικής «επανέρχεται» στη Βόρεια Ελλάδα και ειδικότερα στη Μελίκη Ημαθίας, με μια ενδιαφέρουσα σειρά γνωστών και άγνωστων έργων της.
Τα εγκαίνια της έκθεσης, που πραγματοποιείται στο πλαίσιο συνεργασίας του Μουσείου Γιώργη Μελίκη με το Δήμο Αλεξάνδρειας, θα γίνουν το Σάββατο 6 Οκτωβρίου 7.30 μ.μ. στη Μελίκη.
Σε αυτοβιογραφικό σημείωμα, η Βάσω Κατράκη (1914-1988) αναφέρει:
«Γεννήθηκα στο Αιτωλικό του Μεσολογγίου. Το Αιτωλικό είναι ένα μικρό νησάκι, που το συνδέουνε με τη στεριά δυο μακριά πέτρινα γεφύρια με πολλές μικρές τοξωτές καμάρες. Το σπίτι μας ήτανε σχεδόν όλο μέσα στη θάλασσα και στη γειτονιά καθότανε όλο ψαράδες. Ένα ξυπόλυτο μελισσολόι τριγύριζε ολοήμερα, με τις γυναίκες τους συνέχεια γκαστρωμένες και τα παιδιά , μπακανιασμένα από την ελονοσία. Ο πατέρας μου λεγότανε Γιώργης Λεονάρδος κι ήτανε κτηματίας, μα περισσότερο τραγουδούσε κι έψελνε στην εκκλησία με μια σπάνια ωραία, ζεστή φωνή. Όταν τραγουδούσε μαζευότανε κόσμος και κοσμάκης σπίτι μας για να τον ακούσει. Η μανούλα μου ύφαινε ολοκέντητα λεπτά μεταξωτά και μπαμπακερά και πολύχρωμα μάλλινα κιλίμια. Είχε πάρει κι ένα χρυσό βραβείο σε μια Διεθνή Έκθεση στο Παρίσι. Τα δυο μου αδέρφια, ήτανε μεγαλύτερα από μας τα κορίτσια. Ο μεγάλος, φοιτητής τότε της φιλολογίας μας έφερνε από την Αθήνα ένα μαγικό για μας κόσμο. Παλιά βιβλία με χρωματιστές χαλκογραφίες και ξυλογραφίες, χρωματιστές εικόνες και χαλκομανίες, μπογιές και πινέλα και δεν άφηνε παλιατζίδικο της Αθήνας αγύριστο. Ο μικρότερος, ό,τι έβλεπε το μάτι του τόκαναν τα χέρια του, και μαζί με όλα, ζωγραφίζανε κιόλας και οι δυό τους. Γύρω-γύρω από τη μικρή μας θάλασσα ήτανε η έξοχή, γεμάτη ελιές, χωράφια καρπερά, μποστάνια, καπνοτόπια, σιτηρά. Μια ζωή στη στεργιά και στη θάλασσα, γεμάτη ιδρώτα και μόχθο. Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον μεγάλωσα. Διάβαζα βιβλία και βιβλία πούχε ο αδερφός μου κι οι φίλοι μας. Μ’ άρεσε πολύ το διάβασμα και πιο πολύ ή ποίηση. Κοντά στ’ αδέρφια μου ζωγράφιζα κι εγώ. Κρυφά, ονειρευόμουνα να γίνω ζωγράφος, μα μου φαινότανε τόσο απίστευτα μεγάλο που δεν μπορούσε λογικά να χωρέσει στο μυαλό μου. Ό, τι έβλεπα, έλεγα: “Εγώ αυτό μπορώ να το κάνω”. – Και πολλές φορές έβαζα τον εαυτό μου σε δοκιμασία. Δεν ήξερα ακόμα ότι, άλλο πράμα είναι η Τέχνη. Και μια μέρα, σφηνώθηκε ξαφνικά στο μυαλό μου ένα ερώτημα. Κι’ αν γίνω ζωγράφος; Πώς έγινε έτσι άξαφνα αυτό, δεν το κατάλαβα. Χίλιες καμπάνες χτυπήσανε μέσα μου, κι έχασα τον κόσμο. Από τότε, δεν είχα τίποτε άλλο στο μυαλό μου νύχτα και μέρα. Μα, χίλιες δυο αναποδιές ξεφυτρώσανε, και ξαφνικά, ο πατέρας μου αρρώστησε βαριά κι έπεσε πολύ πίκρα και θλίψη στο σπίτι μας, πού κράτησε εφτά ολόκληρα χρόνια. Και κάποια μέρα, αφού πέθανε ο πατέρας μου, ξεκίνησα για την Αθήνα μην ξέροντας ακριβώς τι θα κάνω. Πήγα στη Σχολή Καλών Τεχνών, κι έμαθα πώς σε λίγες μέρες θ’ αρχίζανε οι εξετάσεις. Αμέσως έτρεξα και γράφτηκα στη Σχολή. Έδωσα εξετάσεις. Στη Σχολή Καλών Τεχνών είχα Καθηγητές τον Παρθένη στη Ζωγραφική και τον Κεφαλληνό στη Χαρακτική. Πήρα το Δίπλωμα της Σχολής το 1940 με μια τρίμηνη υποτροφία στη Ζωγραφική για τα νησιά και ένα βραβείο και δυό επαίνους στη Χαρακτική. Μετά αμέσως πόλεμος, κατοχή, πείνα, αντίσταση, και μετά πάλι εμφύλιος πόλεμος, πάλι σκοτωμοί άδικοι κι ακατονόμαστοι, εξορίες, φυλακές, όλα τα δεινά της Πατρίδας περάσανε από της δικής μου γενιάς τις πλάτες. Έκανα πολλά ταξίδια σε πολλές Ευρωπαϊκές πόλεις, είδα πολλά Μουσεία και Πινακοθήκες. Το 1955 έκαμα την πρώτη μου έκθεση.»
Για το έργο της χαράκτριας, ο επιμελητής της έκθεσης, Καθηγητής Χαρακτικής του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ, Μανόλης Γιανναδάκης, εύστοχα επισημαίνει:
«Το έργο της στο σύνολό του είναι υποδειγματικό, γιατί είναι αληθινό. Καταγραμμένα βιώματα με ιδιαίτερο ιδεολογικό υπόβαθρο και σθένος. Τα έργα της γαλβανισμένα μέσα από εφιαλτικές ιστορίες αποτελούν μια ανυπέρβλητη κοινωνικοϊστορική μαρτυρία η οποία αποτυπώνει το πνεύμα της Αντίστασης του Ανθρώπου και των συνοδοιπόρων της και γίνεται πανανθρώπινο. Η προσφορά της, είναι τεράστια στην εξέλιξη της χαρακτικής στη χώρα μας. Έβγαλε την χαρακτική πράξη και το τυπωμένο αντίτυπο κατά πολύ έξω από τα όρια του μικρού μεγέθους και μας παρέδωσε σχέσεις δομής και ανάλυσης. Χαρακτηρίζεται κορυφαία, γιατί είναι παράδειγμα πανανθρώπινης Ύπαρξης, Έκφρασης και Δημιουργίας. Μία ενότητα έργων της από διαφορετικές περιόδους, φιλοξενούνται στο εθνογραφικό μουσείο «Αρχείο – Συλλογή Γιώργη Μελίκη» μετά από οραματικές συζητήσεις, που είχα με τον Γιώργη Μελίκη και τους Μαριάννα και Νικήτα Δεσποτίδη, οι οποίοι και διέθεσαν τα έργα από την συλλογή τους».
Ο Γιώργης Μελίκης για την σημασία της έκθεσης αναφέρει τα εξής:
«Ο αιώνας αυτός που η Μακεδονία γιορτάζει φέτος ξεχωριστά υπήρξε πολυσήμαντος από κάθε άποψη. Ιστορική, εθνολογική, λαογραφική, κοινωνική (προσφυγιά, μετανάστευση, εμφύλιος), οικονομική και κυρίως κινημάτων και πολέμων που άλλαξαν αλλά και σφράγισαν την νεώτερη ελληνική ιστορία μας. Τον αιώνα αυτό η Βάσω Κατράκη κατάφερε να αποτυπώσει μοναδικά, σπαρακτικά και ανεπανάληπτα, γι’ αυτό η έκθεση αυτή αποτελεί ένα εξαιρετικής σημασίας εικαστικό γεγονός και το Αρχείο μας περηφανεύεται που κατάφερε να εξασφαλίσει γιορτάζοντας, αλλά και συμμετέχοντας με μια τόσο σημαντική δράση στην επέτειο-αιώνα της Μακεδονίας».
Η έκθεση θα παραμείνει σε λειτουργία έως το Σάββατο 10 Νοεμβρίου 2012.
Το Εθνογραφικό Μουσείο «Αρχείο – Συλλογή Γιώργη Μελίκη» βρίσκεται και λειτουργεί στην κωμόπολη Μελίκης του Δήμου Αλεξάνδρειας Ημαθίας, η οποία απέχει 60 χιλ. περίπου από τη Θεσσαλονίκη, 22 χιλ. από τη Βέροια και 8 χιλ. από τη Βεργίνα. Στεγάζεται σε ένα διώροφο ιδιόκτητο κτήριο 1400 περίπου τ.μ. μαζί με τους αύλειους χώρους. Με ιστορική και αισθητική ευαισθησία το Μουσείο ερευνά, καταγράφει, συγκεντρώνει, δημοσιεύει και εκθέτει σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, κατά βάση, στην ιστορική του έδρα Μελίκη, αλλά και σε κρατικά Μουσεία και σημαντικούς χώρους, καταπιστεύματα, δημιουργίες και έργα του παραδοσιακού και σύγχρονου πολιτισμού μας. Συνεργάζεται με το Υπουργείο Πολιτισμού, Πανεπιστήμια, Ακαδημίες καθώς επίσης και με ελληνικά και ξένα ερευνητικά κέντρα. Μουσειολογικά το υλικό που εκτίθεται περιλαμβάνει δύο ενότητες από τον Άυλο και Υλικό Πολιτισμό. Το Αρχείο – Συλλογή Γιώργη Μελίκη, βρίσκεται στο κέντρο της κωμόπολης και σε άμεση καθημερινή σχέση με τους κατοίκους. Τα μεγάλα και σημαντικά έθιμα της Μελίκης – Αναστενάρια, Ρουγκάτσια, Λαζαρίνες, Καρναβάλι – είτε αρχίζουν από εδώ, είτε τελούνται εδώ, είτε καταλήγουν εδώ.
Αρχείο – Συλλογή Γιώργη Μελίκη
Αγίου Νικολάου 4, Μελίκη Ημαθίας, Τ.Κ. 59031, τηλ. 2331081274
Βενιζέλου 22, Θεσσαλονίκη, Τ.Κ. 54624, τηλ./fax 2310240707, κινητό 6977211473
Email: gmelikis@gmail.com