Γράφει ο Δημ. Π. Τοπάλης
Είναι σ’ όλους γνωστό, ότι το Λέχοβο της Φλώρινας είναι ένα μεγάλο χωριό, που η πλειοψηφία των κατοίκων του ασχολήθηκε με τις οικοδομικές εργασίες και δίκαια πήρε τον τίτλο: “ΛΕΧΟΒΟ. Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΩΝ ΜΑΣΤΟΡΩΝ”, από τον εξαίρετο δημοσιογράφο κ. Νίκο Μέρτζο.
Οι οικοδόμοι του Λεχόβου, στις αρχές της άνοιξης κάθε χρόνου, ταξίδευαν, σε μικρές ομάδες των επτά, οκτώ ή δέκα ατόμων – παλιότερα ήταν πολύ περισσότεροι- και κατευθύνονταν σε διάφορες περιοχές της χώρας και του εξωτερικού, όπου επιδίδονταν στην ανέγερση διαφόρων κτιρίων ιδιωτικών ή δημοσίων, στην κατασκευή δρόμων, γεφυρών κι άλλων εργασιών, που είχαν σχέση με το δύσκολο και σκληρό αυτό επάγγελμα. Η φήμη τους ήταν τεράστια και η πείρα τους μεταδιδόταν από γενιά σε γενιά, με αποτέλεσμα η ζωή τους να ακολουθεί έναν δρόμο σκληρό, δύσκολο αλλά πολύ έντιμο και εντυπωσιακό. Στο Λέχοβο επέστρεφαν συνήθως στα τέλη Νοεμβρίου ή στις αρχές Δεκεμβρίου για να ξεχειμάσουν με τις οικογένειές τους.
Μια από τις πιο δύσκολες εργασίες, που αναλάμβαναν οι πεπειραμένοι αρχιμάστορες, ήταν το χτίσιμο κάποιου Ναού. Η Ναοδομία απαιτούσε ειδικές γνώσεις και πολύ μεγάλη προσοχή στην εκτέλεση του έργου, επειδή τότε δεν υπήρχαν Πολιτικοί Μηχανικοί και Αρχιτέκτονες, να εκπονήσουν μελέτες και να επιβλέψουν την εκτέλεση. Όλα γίνονται με τις οδηγίες του Αρχιμάστορα, ο οποίος έκανε τα σχέδια και καθόριζε την εργασία καθενός κάλφα (πεπειραμένου τεχνίτη) ή εργάτη, επιβλέποντας αυστηρά, ώστε να μην υπάρξει κάποια κακοτεχνία.
Στην περιοχή της Αλεξάνδρειας εντόπισα δύο Ναούς, τους οποίους έχτισαν Λεχοβίτες Ναοδόμοι τα προηγούμενα χρόνια.
Α΄. Στο χωριό Κυψέλη Ημαθίας, εννιά περίπου χιλιόμετρα νότια της Αλεξάνδρειας βρίσκεται ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Παρασκευής. Κτίστηκε το 1958 και, το συνεργείο που τον έχτισε, αποτελούνταν από τους: Παναγιώτη Τσούρλο Αρχιμάστορα, με τον οποίο είχα την τύχη να συνεργαστώ στη κατασκευή ορισμένων πέτρινων φραγμάτων στο Λέχοβο και να εκτιμήσω την άρτια επαγγελματική του κατάρτιση, Αλεξίου Ηλία, μάστορα, Πρόδρομο Λιάκο, μάστορα και Τσούρλο Σταύρο, γιο του Παναγιώτη, μάστορα επίσης. Τα ονόματα των εργατών δυστυχώς δεν μπόρεσα να τα βρω.
Ο Σταύρος Τσούρλος , νεαρός τεχνίτης τότε, είχε και μια ακόμη ιδιότητα, που τον έκανε πολύ δημοφιλή στις παρέες των νεαρών των χωριών Κυψέλης, Αγκαθιάς και Καψοχωρίου. Έπαιζε πάρα πολύ καλό μπουζούκι και, με τις υπέροχες πενιές του τα βράδια, εύφραινε τις καρδιές των φίλων του. Ένας απ’ αυτούς ήταν και ο εικονιζόμενος μαζί μου στη φωτογραφία Κουλουρόπουλος Γρηγόριος κάτοικος Καψόχωρας, φίλος καλός του Σταύρου Τσούρλου και δικός μου, βέβαια, που μου έδωσε αυτές τις πληροφορίες. Ο κ. Κουλουρόπουλος ήταν μαραγκός, συνταξιούχος τώρα, αλλά και εξαίρετος κυνηγός. Είχε επισκεφτεί πολλές φορές το Λέχοβο, το Νυμφαίο κι όλη τη δυτική Μακεδονία αναζητώντας εκλεκτά θηράματα.
Στις φωτογραφίες διακρίνεται ο Ιερός Ναός σε γενική όψη αλλά και λεπτομέρειες του τοίχου, που με μεγάλη επιμέλεια κατασκεύασαν οι Λεχοβίτες τεχνίτες.
Β΄. Στο Μοναστήρι της Αγίας Κυριακής, πέντε περίπου χιλιόμετρα δυτικά της Αλεξάνδρειας υπάρχει το καθολικό της Ιεράς Μονής, που το έχτισε ένας ακόμη Λεχοβίτης εργολάβος και αρχιμάστορας, ο Τάσος ο Καραδήμος, γιος του Κοσμά Καραδήμου το έτος 1980.
Με ελάχιστο προσωπικό και, με πάρα πολλή προσωπική εργασία, ο Τάσος Καραδήμος δημιούργησε αυτό το αριστούργημα, που βλέπετε στις φωτογραφίες. Είχα την τύχη, όταν δούλευε, να τον επισκεφτώ πολλές φορές και να παρακολουθήσω την πρόοδο των εργασιών από κοντά.
Με το Μοναστήρι της Αγίας Κυριακής υπάρχει ακόμη μια περίπτωση, δραματική όμως, που συνέβη το 1960 κι έχει άμεση σχέση με το Λέχοβο. Στις 6 Ιουλίου του 1960 γινόταν στο χώρο έξω από το Μοναστήρι το γλέντι, μια και την επόμενη μέρα γιόρταζε η Αγία Κυριακή. Η ορχήστρα που έπαιζε αποτελούνταν από Λεχοβίτες οργανοπαίκτες. Δυστυχώς δεν έμαθα τα ονόματά τους. Όλοι όμως θυμούνται τον Ηλία των Πρωτογέρη, που έπαιζε πολύ ωραίο τρομπόνι.
Την ώρα που το γλέντι είχε ανάψει και οι χοροί είχαν ζωηρέψει αρκετά, ένα ξερό κλαδί από κάποιο παρακείμενο δέντρο έπεσε και χτύπησε πολύ άσχημα έναν νεαρό Λεχοβίτη μουσικό και τον σκότωσε ακαριαία. Δυστυχώς δεν έμαθα το όνομά του. Στο χωριό Λουτρός Ημαθίας, που είναι δίπλα, αλλά και στο Μοναστήρι που ρώτησα, κανείς δεν μπορούσε να μου δώσει λεπτομέρειες του γεγονότος.
Στις φωτογραφίες φαίνονται αυτά τα αριστουργηματικά έργα, φτιαγμένα από χέρια Λεχοβιτών μαστόρων, που θα παραμείνουν σαν υπέροχα δείγματα μιας παλιάς τέχνης, που άκμασε στο Λέχοβο για εκατοντάδες χρόνια.
* Η κεντρική φωτογραφία της ανάρτησης είναι από τον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου και Αγίας Παρασκευής Κυψέλης.
* Στην φωτογραφία εικονίζεται ο κ. Κουλουρόπουλος Γρηγόρης με τον κ. Τοπάλη. Οι επόμενες φωτογραφίες είναι από το Καθολικό της Αγίας Κυριακής.