Ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους πολιτικούς ηγέτες του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, πέθανε την Τρίτη 30 Αυγούστου 2022 στα 91 του χρόνια.
Από όποια μεριά κι αν το δει κάποιος, αναμφίβολα ο Γκορμπατσόφ ήταν ένας από τους κορυφαίους μεταρρυθμιστές του προηγούμενου αιώνα και το πέρασμά του από την ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης (από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 μέχρι και το 1991) άφησε ανεξίτηλη σφραγίδα στην παγκόσμια Ιστορία.
Γεννήθηκε το 1931 και η καταγωγή του ήταν Ρωσο-ουκρανική.
Δεν θα μπούμε σε λεπτομέρειες, θα διαβάσετε πολλά αυτές τις μέρες. Θα υπενθυμίσουμε επιγραμματικά μόνο 5-6 πράγματα: Περεστρόικα, Γκλάσνοστ, Ντεμοκρατιζατσίγια, συναντήσεις κορυφής με Αμερικανούς προέδρους, άνοιγμα της ανατολικής Ευρώπης προς τη Δημοκρατία, λήξη του Ψυχρού Πολέμου.
Από το 1985 ήταν στην ηγεσία της ΕΣΣΔ ενώ ήταν ο όγδοος και τελευταίος Πρόεδρος της, από το 1988. Είχε εκλεγεί Γενικός Γραμματέας του ΚΚΣΕ στις 11 Μαρτίου 1985, όταν ήταν 54 ετών και αφού τα προηγούμενα 2,5 χρόνια είχαν πεθάνει οι 3 υπέργηροι προκάτοχοί του.
Μέχρι το 1991 είχε προσπαθήσει να προχωρήσει στην ανάταξη της ΕΣΣΔ μέσα από σειρά οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων που θα άλλαζαν τις σταλινικές “συνήθειες” (και όπως έλπιζε ο ίδιος θα επανέφεραν τη χώρα στο προ του 1927-1929 λενινιστικό, κι όχι σταλινικό, παρελθόν της). Όμως απέτυχε και η ΕΣΣΔ έπεσε σταδιακά σε βαθιά ύφεση, αφού οι βαθιά ριζωμένες πολιτικές του ΚΚΣΕ στάθηκαν εμπόδιο.
Από το 1988 και έπειτα αντιμετώπιζε τις φυγόκεντρες τάσεις στο σύνολο των Σοβιετικών Δημοκρατιών απ’ τις οποίες απαρτίζονταν η ΕΣΣΔ καθώς και τις αντιδράσεις των σκληροπυρηνικών του ΚΚΣΕ. Από το Αύγουστο του 1991 είχε χάσει μεγάλο μέρος της πολιτικής επιρροής που είχε στο σύστημα εξουσίας της ΕΣΣΔ, αφού μετά το πραξικόπημα της 19ης Αυγούστου τα πράγματα μπήκαν σε μια περίεργη τροχιά.
Το πραξικόπημα του Αυγούστου (με το οποίο οι σκληροπυρηνικοί ήθελαν να αποτρέψουν την υπογραφή μιας συμφωνίας που θα μετέτρεπε την ΕΣΣΔ σε μια πολύ χαλαρή συνομοσπονδία) και οι φιλόδοξοι ηγέτες των Σοβιετικών Δημοκρατιών επιτάχυναν τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Γκορμπατσόφ για ένα τετράμηνο ήταν απλά ο πρόεδρος μιας χώρας που αποσυντίθονταν μέρα με τη μέρα, μέχρι την παραίτησή του τα Χριστούγεννα του 1991 και την επίσημη διάλυση της ΕΣΣΔ μια ημέρα αργότερα, στις 26 Δεκεμβρίου 1991.
Στο εξωτερικό έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης ενώ αντίθετα στη Ρωσία τον κατηγορούσαν ότι διέλυσε την ΕΣΣΔ και κατέστρεψε την Οικονομία της, οδηγώντας πολύ κόσμο σε συνθήκες ακραίας φτώχειας (συνθήκες που χειροτέρεψαν ακόμη περισσότερο το διάστημα μετά από τη διάλυση της ΕΣΣΔ – με τα νεοφιλελεύθερα πειράματα σε πολλές πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες ή με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα σε άλλες – και κράτησαν τουλάχιστον μια δεκαπενταετία…).