Τα δημοψηφίσματα όπως αυτό που διεξήχθη στην Τουρκία ανήμερα του Πάσχα (16/4/2017) – στο οποίο οι πολίτες έπρεπε να επιλέξουν μεταξύ δυο απαντήσεων επί μιας προαποφασισμένης από την πολιτική εξουσία κατάστασης – έχουν μέσα στη φύση τους, στον πυρήνα τους, το χαρακτηριστικό της δημιουργίας δυο ισχυρών και άκρως αντίθετων πόλων μέσα στο εκλογικό σώμα.
Είναι αναπόφευκτη λοιπόν η δημιουργία καταστάσεων όπως αυτή στην Τουρκία, όπου οι δυο πόλοι – υποστηρικτές του “ναι” ή του “όχι” στη συνταγματική μεταρρύθμιση – ήρθαν σε ευθεία σύγκρουση μεταξύ τους. Μια σύγκρουση που δείχνει πως είναι ακόμη πιο οξυμένη, λόγω της μικρής διαφοράς στην κάλπη.
Οι πηχυαίοι τίτλοι του τύπου “διχασμένη χώρα” είναι περιττοί.Η Τουρκία ήταν και πριν από το δημοψήφισμα μια χώρα με τεράστιες διαφορές και ανισότητες, και όσο περνούν τα χρόνια τόσο αυτές θα έρχονται στην επιφάνεια.
Η Τουρκία ήταν και θα παραμείνει για πολλά ακόμη χρόνια μια βαθιά διχασμένη χώρα, η οποία δεν ξέρει ακόμη προς τα που να στραφεί: προς τη Δύση, όπως θέλουν οι οικονομικές ελίτ που κατεύθυναν τη χώρα και οι κεμαλιστές που από το 1924 και μέχρι τον Ιούλιο του 2016 είχαν την απόλυτη εξουσία και έλεγχαν τα παρασκήνια ή προς την Ανατολή και τον μουσουλμανικό κόσμο;
Επί της ουσίας αυτό ήταν το διακύβευμα του τουρκικού δημοψηφίσματος. Και τη στροφή προς την Ανατολή και το μουσουλμανικό κόσμο που επιχειρεί εδώ και πολλά χρόνια να κάνει ο Ερντογάν θέλησε να την επιβεβαιώσει και να της προσδώσει έναν δημοψηφισματικό μανδύα, ώστε να προχωρήσει ακάθεκτος στις αλλαγές που καταργούν τον πρωθυπουργό και μετατρέπουν τον ίδιο σε απόλυτο άρχοντα της χώρας του.
Ας έχουμε υπόψη δυο πράγματα, όσο θα παρατηρούμε την μεταστροφή αυτή της Τουρκίας προς την Ανατολή και προτού κάνουμε οποιαδήποτε αποτίμηση της κατάστασης, όσο αυτή θα εξελίσσεται:
α) Τα χρόνια της “ευημερίας” του Ερντογάν, σύμφωνα με τους οικονομικούς δείκτες, φαίνεται πως σταδιακά παρέρχονται. Και σε λίγο θα έλθει στην επιφάνεια η αδιάψευστη αλήθεια, ότι το οικονομικό “θαύμα” της Τουρκίας δεν εδράζεται σε στέρεες οικονομικές βάσεις. Και μόλις το παραμύθι του “θαύματος” έβγαινε στην επιφάνεια εντός της Τουρκίας τότε θα έρχονταν στην εξουσία (στη θέση πρωθυπουργού που καταργείται πλέον) κάποιος αντίπαλος του Ερντογάν. Αυτή την προοπτική ο Τούρκος πρόεδρος θέλει να την εξαλείψει με κάθε τρόπο και κόστος, ώστε να παίξει μπάλα μόνος του, σε ένα γήπεδο που απλά δεν θα υπάρχει γιατί το κατεδαφίζει.
Πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της απολυταρχίας του Ερντογάν ήταν το πραξικόπημα – οπερέτα και οι εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν (που δεν έχουν σταματήσει και δεν θα σταματήσουν) και δεύτερο βήμα ήταν το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου.
β) Ο στόχος και ο κρυφός πόθος του Ερντογάν, που είναι ισλαμιστής και άκρως συντηρητικός (με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό το μίγμα ισλαμισμού και συντηρητισμού), είναι να μετατραπεί ο ίδιος αλλά και η Τουρκία γενικότερα σε εκφραστή των μουσουλμάνων στη διεθνή κοινότητα, να διαφανεί στα εκατομμύρια των μουσουλμάνων ότι αυτός μπορεί και τα βάζει με τους Αμερικάνους, τους Ρώσους κλπ. Στο πλαίσιο αυτό ακόμη και η σύγκρουσή του με ορισμένες χώρες της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου θα πρέπει να θεωρείται αναπόφευκτη. Αν και σε κάποιες φάσεις είναι σαφές ότι ο Ερντογάν λειτουργεί κι ως βιτρίνα κάποιων μοναρχικών καθεστώτων που για την ώρα είναι προσδεδεμένα στο δυτικό άρμα (άρα δεν τους… παίρνει να κάνουν αυτά που θέλουν, για αυτό το λόγο το ρόλο αυτό τον έχει ευχαρίστως αναλάβει – γιατί τον βολεύει κιόλας – ο Τούρκος πρόεδρος).
Το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου στην Τουρκία δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως τίποτε παραπάνω από μια ακόμη “στάση” στην πορεία του Ερντογάν προς τις δυο επιδιώξεις του που περιγράφονται παραπάνω, στα σημεία (α) και (β). Ποια θα είναι η επόμενη στάση είναι άγνωστο.
Πάντως εμείς στην Ελλάδα θα πρέπει να έχουμε τα μάτια μας δεκατέσσερα – γιατί με κάτι απίθανους τύπους σαν τον Ερντογάν όλα είναι πιθανά.
Ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας τη διεθνή σκηνή, που συνεχώς μεταβάλλεται, βασισμένη αποκλειστικά και μόνο σε οικονομικά κριτήρια και δεδομένα. Οι επιλογές μας οφείλουν να διέπονται από αυστηρά κριτήρια, που θα εγγυώνται πολλά πράγματα που θα “σημαδέψουν” την πορεία μας ως χώρα και ως Έθνος στο διηνεκές. Θα ήταν τραγικό λάθος αν αφεθούμε στην άνευ όρων, άνευ σοβαρής αξιολόγησης και γεμάτη συναισθηματισμούς “οικοδόμηση σχέσεων φιλίας και συνεργασίας” με διαφόρους, που αποδεδειγμένα στην πορεία των χρόνων έχουν αποδειχθεί πολλάκις ότι δεν κάνουν ούτε για “φίλοι”, ούτε για “συνεργάτες”….