Τα αποτελέσματα
Ο πραγματικός νικητής των πρόσφατων εκλογών ήταν η αποχή. Το επιβεβαιώνει μια γρήγορη ματιά στον παρακάτω πίνακα, που δείχνει τον αριθμό όσων ψήφισαν, καθώς και το ποσοστό τους στους εγγεγραμμένους στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας:
Αποχή στις εθνικές εκλογές
| Σεπτέμβριος 2015 | Ιανουάριος 2015 | |||
| Ψήφισαν | Αποχή | Ψήφισαν | Αποχή | |
| Επικράτεια | 5.431.850 | 43,43% | 6.330.356 | 36,38% |
| Α’ Αθηνών | 253.687 | 46,72% | 290.796 | 40,24% |
| Β’ Αθηνών | 911.296 | 36,70% | 1.047.825 | 27,18% |
| Α’ Πειραιώς | 103.624 | 47,59% | 120.936 | 39,46% |
| Β’ Πειραιώς | 153.562 | 43,43% | 182.666 | 32,77% |
| Υπόλοιπο Αττικής | 296.239 | 36,14% | 346.085 | 25,40% |
| Α’ Θεσσαλονίκης | 309.148 | 40,10% | 356.081 | 30,75% |
| Β’ Θεσσαλονίκης | 185.794 | 35,09% | 210.544 | 25,96% |
| Αχαΐας | 164.320 | 40,75% | 190.463 | 31,46% |
| Ηρακλείου | 158.579 | 36,89% | 181.210 | 27,77% |
| Λάρισας | 153.064 | 38,85% | 173.784 | 30,66% |
Πηγή: Στοιχεία Υπουργείου Εσωτερικών
Με δεδομένη την αποχή, τα ποσοστιαία αποτελέσματα των εκλογών είναι παραπλανητικά. Δεν υφίσταται «θρίαμβος» του ΣΥΡΙΖΑ, παρά την κυριαρχία του στο Κοινοβούλιο. Στην πράξη, όλα τα κόμματα που συμμετείχαν και στις δύο εκλογές του 2015 σημείωσαν απώλειες, και ο ΣΥΡΙΖΑ τις μεγαλύτερες.
Το σημαντικότερο ποιοτικό στοιχείο της αποχής, όμως, ήταν η μεγάλη της αύξηση σε εκλογικές περιφέρειες με έντονο λαϊκό χαρακτήρα. Οι χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις ήταν οι Β’ Αθηνών και Πειραιώς, όπου η αύξηση της αποχής ήταν σαφώς μεγαλύτερη από ότι στις αντίστοιχες Α’. Εντυπωσιακή ήταν η αύξηση της αποχής και στο Υπόλοιπο Αττικής.
Το λαϊκό στοιχείο του Λεκανοπεδίου έδειξε μεγάλη απροθυμία να ψηφίσει. Η αποχή του σφράγισε την υποχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ, τη στασιμότητα του ΚΚΕ και την αδυναμία της ΛΑΕ να μπει στη Βουλή.
Η επίμονη τάση της αποχής
Η μεγάλη αποχή δεν ήταν μεμονωμένο και περιστασιακό γεγονός. Υπάρχει επίμονη τάση αποχής ήδη από το 2009, όπως φαίνεται στο σχεδιάγραμμα:
Πηγή: Στοιχεία Υπουργείου Εσωτερικών
Κατά τη διάρκεια της κρίσης οι ψηφοφόροι έχουν φανεί βαθιά απογοητευμένοι με το πολιτικό σύστημα. Η υποχώρηση της αποχής τον Ιανουάριο του 2015 ήταν η εξαίρεση που οφειλόταν στον τότε ενθουσιασμό για τον ΣΥΡΙΖΑ. Επέστρεψε δριμύτερη όταν ο ΣΥΡΙΖΑ αποδείχθηκε ανακόλουθος και μέρος του συστήματος.
Το ελληνικό εκλογικό σώμα έχει γίνει ακόμη πιο απογοητευμένο και απορριπτικό προς τα υπάρχοντα κόμματα. Η αδυναμία ουσιαστικής εκπροσώπησης συμβαδίζει με τη γενικότερη υποχώρηση των κοινωνικών αγώνων και φυσικά με την εκτίναξη της ανεργίας που λειτουργεί ως φόβητρο. Η απλή καθημερινή παρατήρηση δείχνει ότι η απομάκρυνση από την πολιτική ζωή είναι εντονότερη στο λαϊκό στοιχείο και ιδιαίτερα στη νεολαία.
Η αποτυχία της Λαϊκής Ενότητας
Καθοριστικό στοιχείο των εκλογών ήταν επίσης η αδυναμία της Λαϊκής Ενότητας να μπει στη Βουλή. Πριν την αναλύσουμε, ας δούμε τα αποτελέσματα με μεγαλύτερη λεπτομέρεια:
Καλύτερες επιδόσεις ΛΑΕ (πάνω από 3%)
| Εκλογική Περιφέρεια | Ποσοστό | Ψήφοι |
| Κέρκυρας | 5,05% | 2.717 |
| Βοιωτίας | 4,47% | 2.825 |
| Χανίων | 4,00% | 3.154 |
| Ζακύνθου | 3,90% | 785 |
| Β’ Πειραιώς | 3,77% | 5.664 |
| Α’ Αθηνών | 3,58% | 8.892 |
| Λασιθίου | 3,49% | 1.355 |
| Αχαΐας | 3,48% | 5.575 |
| Κεφαλληνίας | 3,36% | 725 |
| Μεσσηνίας | 3,34% | 3.130 |
| Λευκάδας | 3,33% | 458 |
| Μαγνησίας | 3,32% | 3.342 |
| Ημαθίας | 3,16% | 2.505 |
| Β’ Αθηνών | 3,13% | 27.952 |
| Λέσβου | 3,12% | 1.695 |
| Φθιώτιδας | 3,10% | 2.772 |
| Κυκλάδων | 3,07% | 1.983 |
| Σάμου | 3,05% | 722 |
| Κορινθίας | 3,02% | 2.381 |
Χειρότερες επιδόσεις ΛΑΕ (κάτω από 2%)
| Εκλογική Περιφέρεια | Ποσοστό | Ψήφοι |
| Ροδόπης | 1,23% | 744 |
| Γρεβενών | 1,41% | 314 |
| Ξάνθης | 1,44% | 829 |
| Έβρου | 1,58% | 1.329 |
| Τρικάλων | 1,82% | 1.459 |
| Σερρών | 1,86% | 2.071 |
| Κιλκίς | 1,92% | 1.052 |
| Καρδίτσας | 1,94% | 1.435 |
Πηγή: Στοιχεία Υπουργείου Εσωτερικών
Τα χειρότερα αποτελέσματα (όπως Ροδόπη, Γρεβενά και Ξάνθη), αλλά και τα καλύτερα (όπως Κέρκυρα, Βοιωτία και Χανιά), παρατηρήθηκαν σε επαρχιακές περιφέρειες. Αυτό σημαίνει ότι έπαιξε μεγάλο ρόλο η περιορισμένη αναγνωρισιμότητα της ΛΑΕ, η έλλειψη χρημάτων, οι οργανωτικές αδυναμίες και η δυσκολία να σχηματιστούν ψηφοδέλτια σε ολόκληρη την επικράτεια. Όπου οι υποψήφιοι ήταν ήδη βουλευτές με εντοπιότητα, προβολή και ιστορία αγώνων στην τοπική κοινωνία, οι αρνητικοί παράγοντες περιορίστηκαν σημαντικά.
Η βαθύτερη πραγματικότητα της αποτυχίας της ΛΑΕ διαφαίνεται όμως στο αποτέλεσμα του Λεκανοπεδίου, όπου οι επιδόσεις ήταν μεν από τις καλύτερες του κόμματος/μετώπου, αλλά τελείως αναντίστοιχες με το χαρακτήρα της περιοχής. Το λαϊκό στοιχείο του Λεκανοπεδίου προτίμησε να στραφεί προς την αποχή.
Η σπουδαιότητα του προγράμματος
Η κύρια αιτία της αποτυχίας της ΛΑΕ ήταν η απουσία συνεκτικών προγραμματικών προτάσεων. Παρουσιάστηκε ως συνεχιστής του Όχι του δημοψηφίσματος και αυθεντικός εκφραστής της αντιμνημονιακής πάλης, χωρίς όμως να θέτει στην κρίση του λαού ένα πρόγραμμα οικονομικής ανάταξης και κοινωνικής αλλαγής. Ένα τέτοιο πρόγραμμα αναγκαστικά θα απαιτούσε και έξοδο από τη νομισματική ένωση. Η ΛΑΕ μίλησε υπέρ της εξόδου, αλλά δεν εξήγησε ποτέ επαρκώς τα απαιτούμενα βήματα πιστεύοντας ότι έτσι θα καταλαγιάσει τις ανησυχίες των ψηφοφόρων. Το σφάλμα αποδείχθηκε ολέθριο.
Όταν ξέσπασε ο αναμενόμενος «πόλεμος της δραχμής» από πλευράς του ελληνικού κατεστημένου, αλλά και του ΣΥΡΙΖΑ, γρήγορα κόλλησε η ρετσινιά των «δραχμιστών», που μάλιστα δεν είχαν ούτε καν σχέδιο για το πώς θα γίνει η μετάβαση στο νέο νόμισμα. Στη βάση αυτή ήταν αδύνατον να αποκτήσει αξιοπιστία η ΛΑΕ.
Η έλλειψη αξιοπιστίας έγινε ακόμη χειρότερη καθώς το δημόσιο πρόσωπο της ΛΑΕ δεν απέπνεε φρεσκάδα και σιγουριά. Στο θέμα του προγράμματος μάλιστα ήταν χαρακτηριστική η έλλειψη βεβαιότητας και η τάση στρογγυλέματος. Σταδιακά επανεμφανίστηκε ακόμη και η ψευδαίσθηση ότι θα μπορούσε να υπάρξει αντιμνημονιακή πορεία για την Ελλάδα μέσω απλής «σύγκρουσης» με την ΟΝΕ, ή γενικώς με περισσότερη «δημοκρατία». Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό γιατί φυσικά τα λαϊκά στρώματα έχουν πάρει πλήρως το μάθημα μετά τη μεταστροφή του ΣΥΡΙΖΑ. Ή θα ειπωθούν καθαρές κουβέντες, ή η λαϊκή ψήφος θα μείνει στο σπίτι της.
Και τώρα;
Μετά τις εκλογές οι οιωνοί για την ελληνική οικονομία και κοινωνία είναι δυστυχώς κακοί. Το τρίτο Μνημόνιο θα φέρει βαρύτατους φόρους, μείωση των συντάξεων και ιδιωτικοποιήσεις με όρους εθνικής υποτέλειας. Η συρρίκνωση της ζήτησης θα οδηγήσει σε ύφεση το 2015-16, αυξάνοντας την ανεργία και συμπιέζοντας τους μισθούς. Όσο για το χρέος, αν υπάρξει κάποια αναδιάρθρωση, αυτή θα πάρει τη μορφή επιμήκυνσης και ίσως μείωσης των επιτοκίων με πολύ περιορισμένα αποτελέσματα.
Στο πλαίσιο αυτό, η κοινωνική πραγματικότητα θα σκληρύνει κι άλλο, με επιδείνωση της φτώχειας και εντονότερη μετανάστευση της νεολαίας. Όσοι όμως φαντάζονται μια επανάληψη της μανιακής πίεσης προς την κοινωνία, όπως αυτής του 2011-13, πέφτουν έξω. Η μεγάλη προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας στις βάρβαρες συνθήκες του ευρώ έχει ήδη συντελεστεί, κυρίως με την κατάρρευση των μισθών. Η δημοσιονομική πορεία είναι βέβαια επισφαλής, αλλά τα ελλείμματα δεν έχουν καμία σχέση με τις ακραίες καταστάσεις του 2009-10. Οι εξωτερικές συναλλαγές, επίσης, παρά τη συστηματική αδυναμία των εξαγωγών, έχουν περιέλθει σε σχετική ισορροπία λόγω την συντριβής των εισαγωγών.
Ο ελληνικός αστισμός, μετά από μια κατά μέτωπο επίθεση στα εργατικά και λαϊκά συμφέροντα, έχει δημιουργήσει συνθήκες όπου μπορεί να υπάρξει κάποια κεφαλαιακή συσσώρευση εντός της ΟΝΕ, αρκεί φυσικά να μη συμβεί νέα παγκόσμια κρίση. Αυτό δεν σημαίνει ότι η παραμονή της Ελλάδας στην ΟΝΕ είναι πλέον εγγυημένη. Η ανάπτυξη μετά το 2016 θα είναι χαμηλή και ασταθής, η ανεργία θα παραμείνει εξαιρετικά υψηλή, το Κοινωνικό Κράτος θα συνεχίσει να είναι ερείπιο, ο κρατικός μηχανισμός θα γίνει ακόμη πιο αναποτελεσματικός και διεφθαρμένος. Αλλά κάπως θα κινηθεί η οικονομία, ενώ είναι πιθανόν να ανακάμψει και η κερδοφορία. Για μια ιστορικά αποτυχημένη κοινωνική τάξη, χωρίς κανένα όραμα για τη χώρα της και έτοιμη να αποδεχθεί οποιαδήποτε απαίτηση των ισχυρών της ΕΕ, αυτά είναι επιτυχίες…
Ο ΣΥΡΙΖΑ θα διαχειριστεί την κοινωνική και εθνική σήψη για όσο του το επιτρέψει η αποδιάρθρωση της Νέας Δημοκρατίας και η ακόρεστη δίψα της δικής του ηγετικής ομάδας για εξουσία. Αλλά το πολιτικό σύστημα θα απομακρυνθεί ακόμη περισσότερο από τα λαϊκά στρώματα. Η Βουλή, της οποίας το επίπεδο έχει γίνει ακόμη χαμηλότερο, καθώς πλέον περιλαμβάνει και φαιδρά κόμματα, θα απομακρυνθεί κι άλλο από την πραγματικότητα της κοινωνίας.
Ουσιαστική αντιπολίτευση μπορεί να υπάρξει μόνο εκτός Βουλής, πράγμα που απαιτεί την επαναθεμελίωση της ελληνικής Αριστεράς. Χρειάζεται ολοκληρωμένη πρόταση προς την ελληνική κοινωνία, αξιόπιστο πολιτικό προσωπικό, δημοκρατική πρακτική και νέες οργανωτικές μορφές. Το αίτημα της οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής παραμένει ζωντανό. Ας ανοίξει λοιπόν η συζήτηση.