δεύτερο μέρος (το πρώτο μέρος μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ)
Σεβεντικίδης Βαγγέλης, Κοινωνιολόγος
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ-ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ-ΡΩΜΑΙΟΚΡΑΤΙΑ-ΒΥΖΑΝΤΙΟ
H παρουσία των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο ανάγεται στην εποχή του μύθου (Αργοναυτική εκστρατεία-Χρυσόμαλλο δέρας, Προμηθέας, Αμαζόνες κλπ). Τον 8ο αι. π.Χ. η Μίλητος ιδρύει τη Σινώπη ,η οποία με τη σειρά της ίδρυσε άλλες αποικίες (Τραπεζούντα, Κοτύωρα , Κερασούς κλπ.) Ο Ξενοφώντας περιγράφει στην «Κάθοδο των Μυρίων» «πόλεις ελληνίδας» που συναντούν οι Μύριοι κατά την επιστροφή τους στην Ελλάδα. Ο ελληνικός πολιτισμός κυριαρχεί στα χρόνια της δυναστείας των Μιθριδατών (Περσών στην καταγωγή με ελληνική παιδεία), βασιλέων του Πόντου.
Στη συνέχεια ακολουθεί η Ρωμαιοκρατία και με τον εκχριστιανισμό επικρατεί σε όλη την Αυτοκρατορία το όνομα “Ρωμαίος” αντί του “Έλλην”, αν και στην περιοχή του Πόντου αυτό ποτέ δεν έλλειψε από τα ποντιακά άσματα.
Τον 11οαι ο Πόντος, με την εξέγερση του Γαβρά, αυτονομείται από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία για να επανενταχθεί αργότερα.Το 1204 με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, ιδρύεται η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας η οποία πέφτει στα χέρια των Οθωμανών στις 15 Αυγούστου 1461 (8 χρόνια μετά την άλωση της Πόλης).
ΟΘΩΜΑΝΟΚΡΑΤΙΑ: Το Οθωμανικό καθεστώς ,δια μέσου συστηματικά επεξεργασμένων πολιτικών, υπέβαλε τον ποντιακό λαό σε συνθήκες που έθεσαν σε κίνδυνο, αλλοίωσαν την ταυτότητά του και διέσπασαν την ενότητα του(ντερεμπέηδες, βίαιοι εξισλαμισμοί-εξ ου και οι εξισλαμισμένοι σήμερα Πόντιοι του Οφ, των Σουρμένων, της Τόνιας, της Ματσούκας, οι Κρυπτοχριστιανοί) και οδήγησε πολλούς στην έξοδο προς την ομόδοξη Ρωσία. Με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή αρχίζει η παροχή κάποιων δικαιωμάτων-με την ψήφιση νέων νόμων (Χατί-Σερήφ 1839 και Χατί -Χουμαγιούν 1856) – στους Χριστιανούς, τους οποίους όμως οι αρχές βρίσκουν προσκόμματα για να μην τους εφαρμόζουν.
19ος ΑΙΩΝΑΣ, ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΟΔΟΣ: Τον 19ο αι δημιουργείται μια αστική τάξη που τα μέλη της την αποτελούν κυρίως Χριστιανοί έμποροι (Έλληνες και Αρμένιοι).Και είναι αυτή η τάξη που υπό ομαλές συνθήκες θα οδηγούσε σε υπέρβαση των φεουδαρχικών δομών και στον εκσυγχρονισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτά που έγιναν στις αρχές του 20ου αιώνα (πόλεμος, εξολόθρευση και γενοκτονία των αυτοχθόνων λαών της Μ.Ασίας) δεν είχαν μόνο εθνικό χαρακτήρα. Στην περιοχή αυτή το εθνικό διαπλέκεται με το θρησκευτικό και το κοινωνικό. Είναι από την μια οι ανερχόμενες αστικές δυνάμεις (έμποροι, τραπεζίτες κλπ) που στην συντριπτική τους πλειοψηφία είναι Έλληνες και Αρμένιοι και από την άλλη το στρατιωτικό και γραφειοκρατικό κατεστημένο, που σε συμμαχία με τις λούμπεν, περιθωριακές ομάδες, δεν επιθυμεί ούτε καν να μοιραστεί την πολιτική εξουσία .Αυτές τις ομάδες εξέφραζαν οι Νεότουρκοι και ο Κεμάλ, αυτές επικρατούν στο τέλος δια μέσου της βίαιης εξόντωσης και γενοκτονίας 1,5 περίπου εκατομμυρίων Αρμενίων ,353 χιλιάδων περίπου Ποντίων και χιλιάδων ακόμη χριστιανών Ελλήνων και Ασυρρίων.
Πάνω σε αυτές τις γενοκτονίες θα χτιστεί το σύγχρονο Τουρκικό κράτος και με την αρπαγή των περιουσιών των χριστιανών θα δημιουργηθεί η αστική τάξη της Τουρκίας.
«Η γενοκτονία έγινε για την ιδιοποίηση της οικονομίας των χριστιανών… Όλα τα μεγάλα holdings στη Τουρκία του ΚΟΤΣ,…του ΣΑΠΑΝΤΖΗ …είναι λεηλατημένες, σφετερισμένες επιχειρήσεις Ελλήνων και Αρμενίων..Το ίδιο συνέβει και στην Κύπρο», Νεοκλής Σαρρής.
- Η ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ 1914
α) Μουσουλμάνοι: 1.060.000, εκ των οποίωνΤούρκοι 420.000, Έλληνες Μουσουλμάνοι 190.000
β) Κρυπτοχριστιανοί: 43.000
γ) άλλοι (Λαζοί, Κρικάσιοι, Κούρδοι κλπ): 352.000
δ) Χριστιανοί Έλληνες: 696.495
ε) Αρμένιοι: 60.000
- ΟΙ ΝΕΟΤΟΥΡΚΟΙ
Σε μυστική σύσκεψη των Νεότουρκων, στέλεχός τους λέει: «Τα έθνη που απόμειναν από παλιά στην Αυτοκρατορία μας μοιάζουν με ξένα και βλαβερά χόρτα που πρέπει να ξεριζωθούν…». Το 1911 οι Νεότουρκοι σε συνέδριο που γίνεται στη Θεσσαλονίκη αποφασίζουν την εξόντωση των μη μουσουλμανικών πληθυσμών. «Η Τουρκία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα…. Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί η πλήρης οθωμανοποίηση όλων των υπηκόων της Τουρκίας. Και είναι ολοφάνερο ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει με την πειθώ .Άρα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ένοπλη βία..» Αυτά και μόνο αποδεικνύουν ότι η μοίρα των χριστιανικών πληθυσμών στη Μ. Ασία ήταν εάν δεν είχε δημιουργηθεί το αντάρτικο σωτηρίας του Πόντου, δεν ξέρουμε πόσοι Έλληνες θα είχαν απομείνει .
- ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ, Ο ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΑΙ Η ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΚΗ ΡΩΣΣΙΑ
Οι δυνάμεις της Αντάντ (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία) προς στιγμήν προέκριναν ως λύση του Ανατολικού Ζητήματος- και προς διασφάλιση βεβαίως των συμφερόντων τους (πετρέλαια της περιοχής)-την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μία πολιτική που άλλαξε όμως στην πορεία λόγω της εμφάνισης του νέου παίκτη στην περιοχή, της Μπολσεβίκικης Ρωσίας (ήταν ο κρίσιμος παράγοντας) η οποία ενίσχυσε υλικά και στρατιωτικά τον Κεμάλ .Στις 16 Μαρτίου 1921 υπογράφηκε το Σύμφωνο Φιλίας και Αδελφότητας σοβιετικής Ρωσίας και Τουρκίας. «Σε μια περίοδο που ο σοβιετικός λαός πέθαινε καθημερινά από την πείνα ο Λένιν αποφάσισε να δωρίσει 10 εκατ. χρυσά ρούβλια και ανυπολόγιστης αξίας οπλισμό στο δικτάτορα Μουσταφά Κεμάλ».
Η δε Γερμανία είχε εξαρχής τεράστια συμφέροντα (οικονομικά και στρατιωτικά στην περιοχή, γερμανικές τράπεζες και επιχειρήσεις) και πίστευε ότι μπορούσε να συναγωνιστεί τους Άγγλους με μια ισχυρή Τουρκία δίπλα της. Εμπόδιο στα σχέδιά της οι αυτόχθονες χριστιανικοί πληθυσμοί. Η γερμανική πολιτική εκπονεί ένα πρόγραμμα εξόντωσής τους. Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους προσπαθεί να φανατίσει τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς. Η «Γερμανική Τράπεζα της Παλαιστίνης κυκλοφορεί μια προκήρυξη: «Αν πεινούμε και αν υποφέρουμε εμείς οι Τούρκοι ,αιτία είναι οι Γκιαούρηδες που στα χέρια τους κρατούν τον πλούτο μας και το εμπόριό μας… Μποϋκοτάρετε τα προϊόντα τους. Τι την θέλετε την φιλία τους;».
«Ο Γερμανός αρχιστράτηγος Liman von Sanders ήταν αυτός που εισηγήθηκε στους Τούρκους που ήταν επιφυλακτικοί, την απομάκρυνση των Ελλήνων από τα παράλια, τάχα για στρατιωτικούς λόγους ,χαρακτηρίζοντάς τους πράκτορες της Αντάντ.»
- ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ
Το 1915 αρχίζει η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, με υποχρεωτική αποστολή των ανδρών σε τάγματα εργασίας, εκτοπίσεις γυναικόπαιδων και ηλικιωμένων από τα παράλια του Πόντου στο εσωτερικό της Μ. Ασίας κάτω από συνθήκες που επιφέρουν το θάνατο, σφαγές και βιασμούς ,πυρπολήσεις χωριών, βίαιη μεταφορά ορφανών, κλπ. Αποτέλεσμα πάνω από 353.000 νεκροί.
Πολλοί άντρες για να γλυτώσουν την κατάταξη σε τάγματα εργασίας (τα αμελέ ταμπουρου, τάγματα θανάτου ουσιαστικά) γίνονται φυγάδες, παίρνουν τα όπλα και σιγά-σιγά δημιουργούνται μικρές ομάδες ανταρτών με δικό της αρχηγό-καπετάνιο η κάθε μια, που θέτουν υπό την προστασία τους γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους. Μιλάμε για ένα αριθμό 18.000 περίπου ανταρτών ,που δρουν στις περιοχές του Πάφρας, Σάντας, Ματσούκας κ.α.
Το 1916 οι Ρώσοι καταλαμβάνουν την Τραπεζούντα και η διοίκηση παραδίδεται από τον βαλή της πόλης στον Μητροπολίτη Χρύσανθο, μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών. Η δίχρονη προεδρία του Χρύσανθου υπήρξε ένα αληθινό διάλειμμα δημοκρατίας και αρμονικής συμβίωσης χριστιανών και μουσουλμάνων. Έτσι στη περίοδο της ανακωχής, κατά τη Συνθήκη του Μούδρου, η μορφή του Χρύσανθου δεσπόζει στη περιοχή του Πόντου και αποτελεί την εγκυρότερη και δημοφιλέστερη προσωπικότητα μεταξύ ομογενών και αλλογενών που του αναγνωρίζουν και οι «Μεγάλες Δυνάμεις» της Αντάντ. Έτσι κάτω από αυτές τις συνθήκες αναγνώρισής του, το 1919 ο Χρύσανθος κλήθηκε από τον τότε τοποτηρητή του Οικουμενικού Θρόνου Δωροθέου (Μητροπολίτη Προύσας) και από τον Αλέξανδρο Παπά να εκπροσωπήσει τον αλύτρωτο Ελληνισμό του Πόντου στο Παρίσι κατά τις εκεί διασκέψεις.
Το 1917 δημιουργείται η Κεντρική Εθνική Επιτροπή Ποντίων στη Ρωσία με στόχο την απελευθέρωση του Πόντου, ενώ στη Μασσαλία ο μεγαλέμπορος από την Κερασούντα Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης συγκαλεί Παμποντιακό Συνέδριο, με θέμα την ανεξαρτησία του Πόντου. Έστειλε μάλιστα σε διάφορα μέρη του κόσμου όπου ζούσαν Ελληνοπόντιοι μήνυμα με το οποίο τους ζητούσε να αγωνιστούν για τον σκοπό αυτόν. Συναντάται με το Βενιζέλο και τον ενημερώνει για τους στόχους του ποντιακού κινήματος.
- ΚΕΜΑΛ 19 ΜΑΙΟΥ 1919
Στις 19 Μαΐου 1919 ο Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα, με την άδεια των Άγγλων, για να επιβάλλει την τάξη στην περιοχή και να προστατέψει τον άμαχο χριστιανικό πληθυσμό από τους τσέτες. (Τέσσερις ημέρες νωρίτερα με εντολή των Συμμάχων, γίνεται η απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, με τον ίδιο σκοπό, την επιβολή δηλαδή της τάξης.) Εκφράζοντας όμως τα συμφέροντα της Τουρκικής στρατο-γραφειοκρατίας, συμμάχησε με τους φανατισμένους μουσουλμανικούς πληθυσμούς και τις λούμπεν ομάδες (ληστές, φυγόδικοι κλπ) προκειμένου να καταστείλει το Ποντιακό αντάρτικο και την εξέγερση των Κούρδων στο Κότςγκρι «.Δύο στρατιές του στρατού του τις ρίχνει στη μάχη για να αντιμετωπίσει τους Πόντιους αντάρτες.»
Όσον αφορά το χαρακτήρα του Κεμαλικού κινήματος, ήταν μια καθαρά ιδεολογία του θανάτου, πρόδρομος του Ναζισμού, όπως λέει ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης .
Ο Νίκος Ψυρρούκης γράφει: «..πρόκειται για μια βαθιά αντιλαϊκή και αντιδημοκρατική θεωρία. Ο φιλοναζισμός …. είναι νομοτελειακή εξέλιξη του κεμαλισμού ….εκφράζει το σύμπλεγμα κατωτερότητας των Τούρκων αστών..» «Ο Τούρκος ιστορικός Τaner Akcan ….(καταμηνύει) ότι στα θεμέλια οικοδόμησης του κράτους της Τουρκικής Δημοκρατίας υπάρχει η ιστορία εξόντωσης ενός ολόκληρου λαού,… που σημαίνει κατά το Νεοκλή Σαρρή ότι το σύγχρονο Τουρκικό κράτος είναι προϊόν εθνοκάθαρσης».
Οι εκκλήσεις των Ποντίων προς το Ελλαδικό κράτος για στρατιωτική βοήθεια και την αποστολή ελληνικού στρατού στην περιοχή απορρίπτονται, λόγω και της άρνησης των Άγγλων. Ο Χρύσανθος συνομιλεί με τους Αρμένιους για την δημιουργία Ποντοαρμενικής ομοσπονδίας, οι Αρμένιοι αντιπροτείνουν την προσάρτηση του Πόντου στο Αρμενικό κράτος. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την άρνηση των Άγγλων να επιτρέψουν την απόβαση ελληνικού στρατού στον Πόντο οδηγεί τις συνομιλίες σε ναυάγιο. Λίγο πριν τις εθνικές εκλογές ο Βενιζέλος αλλάζει γνώμη και ανακοινώνει στο Loyd George το σχέδιό του για αποστολή στρατού και δημιουργία Ποντιακού κράτους στα όρια που του είχε περιγράψει ο Κωνσταντινίδης το 1917. Όμως το Νοέμβριο του 1920 η βασιλική παράταξη κερδίζει τις εκλογές με το σύνθημα «οίκαδε», αλλά συνεχίζει το πόλεμο και οι εκκλήσεις των Ποντίων για αποστολή ελληνικού στρατού στον Πόντο και πάλι δεν εισακούγονται.
Εάν το ελλαδικό κράτος είχε αποστείλει στρατό στην περιοχή ίσως η εξέλιξη των πραγμάτων να ήταν διαφορετική, καθώς θα απέκοπτε την επικοινωνία Τούρκων-Μπολσεβίκων ,όπως είχε προτείνει ο συνταγματάρχης και αντιπρόσωπος του Βενιζέλου στον Πόντο, Δ.Καθενιώτης. «….ίσως διασφάλιζε την επιβίωση του ελληνισμού στην αρχαία του κοιτίδα.».
- Η ΕΛΛΑΔΙΚΗ ΣΤΑΣΗ-Ο ΚΑΚΟΣ ΜΑΣ ΕΑΥΤΟΣ: ΒΕΝΙΖΕΛΙΣΜΟΣ- ΒΑΣΙΛΟΦΡΟΝΕΣ- ΚΚΕ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
Γράφει ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης «ο εθνικιστικός μεγαλοϊδεατισμός…. ευνοούσε την ενοποίηση και τη δημιουργία μεγάλων εθνικών κρατών…. ώστε στην περίπτωση του Πόντου (το ελλαδικό κράτος) υπονόμευσε την επιδίωξη ανεξαρτησίας, που ίσως διασφάλιζε την επιβίωση του ελληνισμού στην αρχαία του κοιτίδα». Ο δε Νεοκλής Σαρρής εκτιμά «Αναμφίβολα ο Πόντος ήταν πολύ μακριά προκειμένου να επεκταθεί μέχρι σ΄αυτόν το ελλαδικό κράτος..»
Ο Ελ. Βενιζέλος αποδέχθηκε την εντολή των συμμάχων για απόβαση με νωπές τις πληγές του διχασμού και στρατιωτική δύναμη δυσανάλογη προς τις δυνάμεις μιας μικρής χώρας. Δε βοήθησε στρατιωτικά (λόγω της αντίθεσης των Άγγλων), όπως και οι βασιλικοί, τους Πόντιους. Οι αντιβενιζελικοί, προσηλωμένοι στο πλευρό της ανθελληνικής Γαλλίας, δεν προσέγγισε τους Μπολσεβίκους, που επεδίωξαν συνεργασία, επανέφεραν το βασιλιά δίνοντας στους συμμάχους το πρόσχημα να μας εγκαταλείψουν και αντικατέστησαν τους έμπειρους και αξιόμαχους βενιζελικούς αξιωματικούς, επηρεάζοντας το ηθικό των στρατιωτών όπως και το Κ.Κ.Ε. που ήταν αντίθετο στο Μικρασιατικό εγχείρημα θεωρώντας το ως ιμπεριαλιστική εκστρατεία, παραβλέποντας ότι το 25 % του πληθυσμού της Μ. Ασίας ήταν Έλληνες, αγνοώντας άλλες φωνές της αριστεράς ,όπως της Ρόζα Λούξεμπουργκ που τάσσονταν υπέρ της διάλυσης της Τουρκίας και της αυτοδιάθεσης των χριστιανικών εθνών.
«Πολύ λιγότερο γνωστή παραμένει η πιθανότητα μεταστροφής ..των Μπολσεβίκων…. όπως γράφει ο Γιάννης Κορδάτος το 1922 έστειλαν απεσταλμένο τους που του ανακοίνωσε ότι η ΕΣΣΔ ήταν πρόθυμη να βοηθήσει την Ελλάδα ..θα παύσει να ενισχύει τον Κεμάλ και θα ασκήσει όλη της την επιρροή ώστε να αυτονομηθεί μια παραλιακή ζώνη της Μ. Ασίας ,όπου κατοικούν πολλοί χριστιανοί…. η ΕΣΣΔ ζητάει σαν αντάλλαγμα την αναγνώρισή της..»
Γράφει ο Μιχ. Χαραλαμπίδης: «Το 1922 δεν κρίθηκε στην Ιωνία, στον Πόντο ή στην Κωνσταντινούπολη αλλά στην Αθήνα..». Είναι οι χειρισμοί και ο δορυφορικός χαρακτήρας του ελλαδικού κράτους και του πολιτικού κόσμου που ακολουθούσαν πάντα τη λογική του «κέντρου» (δηλαδή των Άγγλων, των Γάλλων, των Σοβιετικών, των Αμερικάνων αργότερα..) και το ερώτημα παραμένει .. «Γιατί το σύστημα Ελλάδα δεν αναδεικνύει την αναγκαία υπευθυνότητα και ωριμότητα στις κρίσιμες στιγμές..». ΓΙΑΤΙ.
το τρίτο και τελευταίο μέρος («Μετά τη Γενοκτονία, η γενοκτονία της Μνήμης») την επόμενη Κυριακή 24 Μαΐου.
Το πρώτο μέρος μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ