Του Σταύρου Λυγερού
.
Μπορεί η Λευκωσία να κρατάει ανοικτές στο τραπέζι όλες τις επιλογές όσον αφορά τον τρόπο διοχέτευσης του κυπριακού φυσικού αερίου στην αγορά, αλλά ήδη προσανατολίζεται να το εξάγει στην Αίγυπτο και στην Ιορδανία. Η πρόσφατη έγκριση από τις δύο πλευρές της κυπρο-αιγυπτιακής συμφωνίας για συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων που βρίσκονται στη γραμμή οριοθέτησης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) των δύο χωρών (υπεγράφη στις 13 Δεκεμβρίου 2013) αποτελεί ένα πρόσθετο βήμα για την ανάπτυξη της μεταξύ τους συνεργασίας κι όχι μόνο στον ενεργειακό τομέα.
Η προ ημερών δεύτερη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας Βενιζέλου, Κύπρου Κασουλίδη και Αιγύπτου Σούκρι στο περιθώριο της γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη επιβεβαίωσε την αλλαγή των γεωπολιτικών ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Αίγυπτος του προέδρου Σίσι βρίσκεται σε ανοικτή ρήξη με την Τουρκία του Ερντογάν, γεγονός που εκ των πραγμάτων ωθεί την πρώτη προς την πλευρά της Αθήνας και της Λευκωσίας. Το ίδιο σε γενικές γραμμές είχε συμβεί και με το Ισραήλ, αν και μία σημαντική πτέρυγα της ισραηλινής πολιτικής ελίτ δεν έχει παραιτηθεί από την προσπάθεια να γεφυρώσει το ρήγμα με την Άγκυρα.
.
Ισχυροί κύκλοι στη Δύση, αλλά και κάποιοι στην ίδια την Κύπρο προωθούν την ιδέα το κυπριακό φυσικό αέριο να διοχετευθεί στην Τουρκία μέσω των κατεχομένων και στη συνέχεια μέσω υποθαλάσσιου αγωγού. Το επιχείρημά τους είναι το φθηνότερο κόστος και η διοχέτευση μέσω των υφιστάμενων αγωγών προς την ευρωπαϊκή αγορά. Η Λευκωσία δεν συζητάει ένα τέτοιο ενδεχόμενο πριν επιλυθεί το Κυπριακό και γενικότερα είναι επιφυλακτική στο να βάλει τα αυγά της στο τουρκικό καλάθι.
.
Επισήμως, η πρώτη επιλογή της είναι η κατασκευή τερματικού σταθμού υγροποίησης και φόρτωσης του κυπριακού φυσικού αερίου στο Βασιλικό στα νότια παράλια της Μεγαλονήσου. Το πλεονέκτημα αυτής της επιλογής είναι ότι λόγω της υγροποίησης το κυπριακό φυσικό αέριο θα μπορεί να διοχετεύεται σ’ όλες τις αγορές, ειδικά στις αγορές της διψασμένης για ενέργεια Άπω Ανατολής, γεγονός που μπορεί να εξασφαλίζει υψηλότερες τιμές.
Υπάρχουν, ωστόσο, δύο κρίσιμα μειονεκτήματα. Το πρώτο είναι το υψηλό κόστος κατασκευής του χερσαίου τερματικού σταθμού (περίπου 10 δις ευρώ). Για να αποσβεστεί μία τέτοια επένδυση απαιτείται η τροφοδοσία του με μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου. Το κοίτασμα Αφροδίτη στο θαλάσσιο οικόπεδο 12 της κυπριακής ΑΟΖ (υπολογίζεται από 3,6 μέχρι 6 τρις κυβικά πόδια) είναι ανεπαρκές. Το ενδεχόμενο να υγροποιείται και να εξάγεται από εκεί και το ισραηλινό φυσικό αέριο έχει συζητηθεί, αλλά η κοινοπραξία της αμερικανικής εταιρείας Noble Energy και της ισραηλινής DELEK δείχνει απροθυμία να κάνει το βήμα.
Ένας πρόσθετος λόγος που η κατασκευή χερσαίου τερματικού σταθμού απομακρύνεται ως ενδεχόμενο είναι η πτώση των τιμών υγροποιημένου φυσικού αερίου. Η συμφωνία Μόσχας-Πεκίνου για διοχέτευση μεγάλων ποσοτήτων ρωσικού φυσικού αερίου στη διψασμένη για ενέργεια Κίνα αλλάζει τα δεδομένα στην Άπω Ανατολή και αναμένεται να ρίξει περαιτέρω τις τιμές. Οι τιμές αναμένεται να πέσουν πιο πολύ τα επόμενα χρόνια, λόγω της διοχέτευσης στη διεθνή αγορά του φθηνού φυσικού αερίου που παράγεται με τη νέα μέθοδο από σχιστολιθικά πετρώματα, αλλά και λόγω της ανακάλυψης νέων κοιτασμάτων στην Αυστραλία και στη Μοζαμβίκη.
.
Τα πάντα, ωστόσο, θα εξαρτηθούν από τα αποτελέσματα των γεωτρήσεων στα υπόλοιπα θαλάσσια οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ. Αυτές τις ημέρες η κοινοπραξία της ιταλικής εταιρείας ΕΝΙ και της κορεατικής KOGAS πραγματοποιεί γεώτρηση στο οικόπεδο 9, όπου έχει εντοπισθεί το κοίτασμα Ονασαγόρας. Εάν τα αποτελέσματα, που αναμένονται τον Δεκέμβριο, δείξουν ότι το κοίτασμα είναι μεγάλο και εάν θετικά είναι και τα αποτελέσματα των επόμενων γεωτρήσεων από την ίδια κοινοπραξία στα οικόπεδα 2 και 3, τότε τα δεδομένα θα αλλάξουν.
Στο τραπέζι θα επανέλθει όχι μόνο το σχέδιο για κατασκευή του χερσαίου τερματικού στο Βασιλικό, αλλά και η κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού μεταφοράς του φυσικού αερίου στην Ελλάδα και από εκεί στη δυτική Ευρώπη. Ας σημειωθεί ότι μεταξύ της Ελλάδας, της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Ισραήλ έχει υπογραφεί σχετική συμφωνία προθέσεων (8 Αυγούστου 2013).
Στην πραγματικότητα, όμως, η εν λόγω συμφωνία έχει μπει στο ράφι, επειδή προς το παρόν τουλάχιστον δεν υφίστανται οι οικονομικοτεχνικές προϋποθέσεις για την υλοποίησή της. Τα τεχνικά προβλήματα κατασκευής ενός τέτοιου αγωγού φαίνεται πως επιλύονται, αλλά το εμπόδιο είναι το κόστος και η αβεβαιότητα ως προς τις διαθέσιμες ποσότητες φυσικού αερίου.
Είναι αξιοσημείωτο ότι ο δραστήριος αρμόδιος υπουργός της Κυπριακής Δημοκρατίας Γιώργος Λακκοτρύπης αποφεύγει επιμελώς κάθε αναφορά σ’ αυτό το σχέδιο. Αντιθέτως, έδειξε την προτίμησή του στην κατασκευή του χερσαίου τερματικού στο Βασιλικό. Το σχέδιό του είναι σε πρώτο στάδιο να μετατρέψει την ελεύθερη Κύπρο σε κέντρο παροχής υπηρεσιών στον ενεργειακό τομέα. Παραλλήλως προωθεί την ολοκλήρωση των γεωτρήσεων, ώστε να ξεκαθαρίσει η εικόνα για τα υπάρχοντα κοιτάσματα. Το γεγονός, πάντως, ότι μεγάλες διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες έχουν δείξει ζωηρό ενδιαφέρον επιβεβαιώνει ότι οι ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές.
Μέχρι τότε, η Λευκωσία στρέφεται προς την Αίγυπτο και την Ιορδανία, αλλά ψάχνει και άλλες αγορές για τη σύναψη μακροπρόθεσμων συμβολαίων. Ας σημειωθεί ότι και το Ισραήλ προσανατολίζεται στη διοχέτευση του δικού του φυσικού αερίου στην αιγυπτιακή αγορά. Ο Λακκοτρύπης εκτιμά ότι μέχρι τις αρχές του 2016 η Κυπριακή Δημοκρατία θα έχει υπογράψει το πρώτο μακροπρόθεσμο συμβόλαιο, ώστε να προλάβει δυσμενείς εξελίξεις στη διεθνή αγορά.
.
Η λύση που προς το παρόν φαίνεται πιο εύκολη και συμφέρουσα είναι το κυπριακό φυσικό αέριο να υγροποιηθεί σε πλωτή μονάδα πάνω από το κοίτασμα Αφροδίτη και να διοχετευθεί σε χώρες που διαθέτουν εγκαταστάσεις αποϋγροποίησης. Δεν αποκλείεται, όμως, και η κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού προς την Αίγυπτο. Το μειονέκτημα μίας τέτοιας επιλογής είναι ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα εξαρτάται υπερβολικά από την πολιτικά ασταθή αιγυπτιακή αγορά.
Λόγω του μικρού μεγέθους της κυπριακής αγοράς έχει κριθεί ασύμφορη η κατασκευή δικτύου παροχής φυσικού αερίου για τα νοικοκυριά. Γι’ αυτό και φυσικό αέριο θα χρησιμοποιηθεί μόνο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία εξόρυξης και μεταφοράς του κυπριακού φυσικού αερίου στην Κύπρο, για την ηλεκτροπαραγωγή θα χρησιμοποιείται ισραηλινό φυσικό αέριο.
Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, ότι η Λευκωσία έχει εδραιώσει το δικαίωμά της να εκμεταλλευθεί τα ενεργειακά κοιτάσματά της, παρά τις τουρκικές αντιδράσεις. Πριν λίγες ημέρες, ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Μπάϊντεν επανέλαβε στη συνάντησή του με τον Ερντογάν την αμερικανική θέση ότι η Άγκυρα δεν πρέπει κατ’ ουδένα τρόπο να παρεμποδίσει τις γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.
Η κρίση στην Ουκρανία έχει μετατρέψει σε οξύ πρόβλημα την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, γεγονός που ωθεί και την Ουάσιγκτον και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στην αναζήτηση εναλλακτικών πηγών τροφοδοσίας. Εάν οι εν εξελίξει γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και αργότερα στην ελληνική υφαλοκρηπίδα δείξουν ότι τα ενεργειακά κοιτάσματα είναι μεγάλα, ο γεωοικονομικός χάρτης και κατ’ επέκτασιν οι γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο θα διαφοροποιηθούν ποιοτικά προς όφελος του Ελληνισμού. Η Ευρώπη θα έχει σε σημαντικό βαθμό λύσει το πρόβλημά της και μάλιστα από πηγές που βρίσκονται στην αυλή της.
.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα την Κυριακή 5 Οκτωβρίου 2014 – http://www.protothema.gr