Κατηγορίες
Χωρίς κατηγορία

Άρθρο: "Σχέδιο Άτσεσον: Mια χαμένη ευκαιρία για το Κυπριακό ή…"

“…μια  πρώτη αποτυχημένη απόπειρα διχοτόμησης της Κύπρου;”

άρθρο του Γρηγ. Γιοβανόπουλου

Είδαμε σε προηγούμενο άρθρο με τίτλο «ΚΥΠΡΟΣ 1956» πως η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία Ελλάδας και Κύπρου δεν κατανόησε, ή δεν εκτίμησε σωστά, τις εξελίξεις στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή σχετικά με την τροπή που έπρεπε να πάρει το Κυπριακό πρόβλημα.
Έτσι παρ‘ όλες τις ηρωικές προσπάθειες του κυπριακού λαού, των αγωνιστών της ΕΟΚΑ αλλά και όλου του Ελληνισμού η τροπή των πραγμάτων δε ήταν και τόσο θετική για τον Ελληνισμό της Κύπρου, καθώς αφενός η παραπαίουσα Βρετανική αυτοκρατορία διατηρούσε διά των βάσεων που απέσπασε τον ηγεμονικό της ρόλο στο νησί και αφετέρου οι επανακάμψαντες μετά το 1878 Τούρκοι διεκδικούσαν το ρόλο του προστάτη των Τουρκοκυπρίων.


Στις 15 Ιανουαρίου 1950, η Εθναρχούσα Εκκλησία Κύπρου πραγματοποίησε Δημοψήφισμα, στο οποίο ο Ελληνικός Κυπριακός λαός ψήφισε την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, σε ποσοστό 95,7%. Οι Άγγλοι, όμως, τήρησαν και πάλι αρνητική στάση καθώς όπως ισχυρίζονταν η Κύπρος ήταν περιοχή με τεράστια στρατηγική αξία γι’ αυτούς και γι’ αυτό ουδέποτε θα τύχει αυτοδιάθεσης.
Η Ελλάδα, με αίτησή της στον Ο.Η.Ε., το 1954, ζήτησε, από τον Οργανισμό, την «Εφαρμογήν, της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης των λαών, στην περίπτωσιν του λαού της Κύπρου». Στις 17 Δεκεμβρίου 1954, η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. απέρριψε την αίτηση της Ελλάδας. Έτσι, την 1η Απριλίου 1955 ξεκίνησε τη δράση της η Ε.Ο.Κ.Α
Ο αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. ξεκίνησε στις 0.30′ το πρωί της 1ης Απριλίου 1955, ξημερώματα Παρασκευής. Η Κύπρος μετατράπηκε ξαφνικά σε ένα κοχλάζον ηφαίστειο. Ολόκληρο το νησί έγινε μια απέραντη γαλανόλευκη σημαία για να πραγματοποιήσει το εθνικό όνειρο.
Την αφετηρία της ιστορίας της δόξας, οριοθέτησε με τη θυσία του ο πρώτος νεκρός. Ο Μόδεστος Παντελή. Ο ήρωας πέθανε από ηλεκτροπληξία ενώ επιχειρούσε να καταστρέψει τα ηλεκτροφόρα καλώδια.

Ο αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. Γ. Γρίβας Διγενής έλεγε στην προκήρυξή του.
ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ ΤΟΥ ΔΙΓΕΝΗ
1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1955 

ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ 
Με την βοήθειαν τού Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μάς κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: “‘Η τάν ή επί τάς”.
Αδελφοί Κύπριοι,
Από τα βάθη των αιώνων μάς ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν Ιστορίαν διά να διατηρήσουν τήν ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι τού Λεωνίδα και οι νεώτεροι τού Αλβανικού έπους. Μάς ατενίζουν οι αγωνισταί τού 1821, οι οποίοι και μάς εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μάς ατενίζει ακόμη σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μάς παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. ‘Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θά γίνωμεν “πολλώ κάρρονες” τούτων.
Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μιά φορά ότι και τού σημερινού Έλληνος “ο τράχηλος ζυγόν δέν υπομένει”. Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν τήν ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας. Γι’ αυτό και θα νικήσωμεν.
Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των διά να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά τό πλευρόν των λαών σας, και για το οποίον σείς τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον τού ναζισμού και τού φασισμού.
Έλληνες, όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας. 

Ο αγώνας της ΕΟΚΑ ουσιαστικά έληξε με την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης Λονδίνου και την ανεξαρτησία της Κύπρου. Τα θύματα του αγώνα ήταν πολλά.
Συνολικά, από τους Άγγλους σκοτώθηκαν οι :
Γρηγόριος Αυξεντίου – Μάρκος Δράκος – Πέτρος Γιαλλούρος -Ανδρέας Κάρυος – Γεώργιος Κάρυος – Στυλιανός Λένας – Κυριάκος Μάτσης – Χαράλαμπος Μούσκος – Ηλίας Παπακυριακού – Φώτιος Πίττας – Χρήστος Σαμάρας.
Κύπριοι απαγχονισθέντες από τους Άγγλους:
Μιχαήλ Καραολής, ετών 23, 10-5-56.
Ανδρέας Δημητρίου, ετών 22, 10-5-56.
Ανδρέας Ζάχος, ετών 24, 9-8-56.
Ιάκωβος Πατάτσος, ετών 22, 9-8-56.
Χαρίλαος Μιχαήλ, ετών 22, 9-8-56.
Μιχαήλ Κουτσόφτας, ετών 22, 21-9-56.
Στέλιος Μαυρομάτης, ετών 20, 21-9-56.
Ανδρέας Παναγίδης, ετών 22, 21-9-56.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ετών 19, 13-3-57.


ΟΙ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΖΥΡΙΧΗΣ- ΛΟΝΔΙΝΟΥ
Η συμφωνία της Ζυρίχης υπογράφηκε στις 11 Φεβρουαρίου 1959 από τους τότε πρωθυπουργούς της Ελλάδας   Κ.  Καραμανλή και της Τουρκίας  Μεντερές. Η συνθήκη επικυρώθηκε μια βδομάδα αργότερα, στις 19 Φεβρουαρίου 1959 στο Λονδίνο, όπου και υπογράφηκε η Συμφωνία του Λονδίνου από τους πρωθυπουργούς και υπουργούς εξωτερικών Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας, τον εκπρόσωπο της ελληνοκυπριακής κοινότητας Αρχιεπίσκοπο  Μακάριο και τον εκπρόσωπο της τουρκοκυπριακής κοινότητας Φαζίλ  Κιουτσούκ.
Έτσι τερματίστηκε η βρετανική κυριαρχία και ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία. Η ανακήρυξή της έγινε στις 16 Αυγούστου του 1960 αλλά η νεοσύστατη Δημοκρατία καλούνταν να λειτουργήσει με ένα Σύνταγμα παραμορφωτικό , ένα Σύνταγμα ανεφάρμοστο καθώς παραμόρφωνε πλήρως την αρχή της πλειοψηφίας και καθιστούσε την Τουρκική μειονότητα του 18% όχι απλά συγκυρίαρχη του νέου κράτους αλλά της έδινε το δικαίωμα να διαμορφώνει ή να μπλοκάρει (κυρίως αυτό) τις πολιτικές ή τις αποφάσεις της νεοσύστατης Δημοκρατίας.

  • Ανάμεσα στα άλλα προέβλεπε: Το Σύνταγμα αυτό έδινε δικαίωμα βέτο στον Τούρκο αντιπρόεδρο, τον οποίο εξίσωνε με τον Ελληνα πρόεδρο. Στους δέκα υπουργούς, οι τρεις έπρεπε να ήταν Τούρκοι. Στη Βουλή οι Τούρκοι βουλευτές κατείχαν τις 15 από τις 50 έδρες. Εκλέγονταν με ξεχωριστή εκλογική διαδικασία και προβλέπονταν ξεχωριστές πλειοψηφίες για την ψήφιση φορολογικών νομοσχεδίων, την τροποποίηση του εκλογικού νόμου και την ψήφιση νομοσχεδίων για τους ξεχωριστούς δήμους. Η συμμετοχή των Τούρκων στη δημόσια υπηρεσία ήταν 30% και στο στρατό 40%.
    “Η Εκτελεστική Εξουσία θα ασκήται υπό του Προέδρου και του Αντιπροέδρου. Προς τούτο ούτοι θα διαθέτουν Υπουργικόν Συμβούλιον αποτελούμενον εξ 7 Ελλήνων και 3 Τούρκων Υπουργών. Οι Υπουργοί θα υποδεικνύωνται αντιστοίχως υπό του Προέδρου και του Αντιπροέδρου, οίτινες θα τους διορίζουν δια πράξεως υπογραφομένης από κοινού.
  • Αι αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου θα λαμβάνωνται κατ’ απόλυτον πλειοψηφίαν.
  • Αι ούτω λαμβανόμεναι αποφάσεις θα πρέπει να δημοσιεύωνται πάραυτα υπό του Πρόεδρου και του Αντιπροέδρου δια καταχωρήσεως εις την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
  • Εν τούτοις, ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα έχουν δικαίωμα οριστικής αρνησικυρίας και δικαίωμα παραπομπής επί των αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου, υπό τους αυτούς όρους τους ισχύοντας δια τους νόμους και τας αποφάσεις της Βουλής των Αντιπροσώπων.
  • Ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος θα έχουν κεχωρισμένως και από κοινού το δικαίωμα της οριστικής αρνησικυρίας επί παντός νόμου ή αποφάσεως αναφερομένης εις τας εξωτερικάς υποθέσεις, πλην της συμμετοχής της Δημοκρατίας της Κύπρου εις Διεθνείς Οργανισμούς και Σύμφωνα Συμμαχίας, εις τα οποία συμμετέχουν τόσον η Ελλάς όσον και η Τουρκία, ως και επί της αμύνης και της ασφαλείας ως αύται καθορίζονται εις το παράρτημα 1.
  • Οι Αρχηγοί και Υπαρχηγοί των Ενόπλων Δυνάμεων, των Δυνάμεων Χωροφυλακής και της Αστυνομίας θα διορίζωνται κατόπιν κοινής συμφωνίας υπό του Προέδρου και του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας.
  • Ο εις των Αρχηγών αυτών θα είναι Τούρκος και εκεί όπου ο Αρχηγός θα ανήκη εις την μίαν εκ των κοινοτήτων, ο Υπαρχηγός δέον να ανήκη εις την ετέραν.
  • Η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία δεν θα δύναται να καθιερωθή ειμή κατόπιν συμφωνίας του Προέδρου και του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας.
  • Η Κύπρος θα έχη στρατόν 2.000 ανδρών εξ ων τα 60% θα είναι Έλληνες και τα 40% Τούρκοι”.
Είναι «ηλίου φαεινότερον» πως το κράτος αυτό ήταν αδύνατο να λειτουργήσει.
Η διαλυτική λειτουργία των Τούρκων και τα στρατηγικά συμφέροντα των Βρετανών δεν θα επέτρεπαν την απρόσκοπτη και ανεξάρτητη λειτουργία της Κύπρου.
Στην Ελλάδα παρά τις θριαμβολογίες της Κυβέρνησης Καραμανλή, στις 25.2.1959, στη Βουλή των Ελλήνων ο Ηλίας Τσιριμώκος δηλαδή λίγες μόνο μέρες μετά την υπογραφή των συμφωνιών έλεγε : “…Αυτό το κράτος (= η υπό δημιουργία Κυπριακή Δημοκρατία) είναι μία πυριτιδαποθήκη και δια την Ελλάδα και δια την Τουρκία και δια την Μέσην Ανατολήν… Δεν εκλείσαμεν αλλά εδημιουργήσαμεν ένα κυπριακόν ζήτημα, του οποίου τας συνεπείας θα ίδωμεν εις το μέλλον, ίσως πολύ συντομώτερον από ότι φοβούμεθα… “
Σίγουρα ήταν Ιδιαίτερα προφητικός ο Ηλίας Τσιριμώκος καθώς οι «παίκτες» αυτής της ιδιότυπης παρτίδας (στην πλάτη βέβαια του Κυπριακού αλλά και του Ελληνικού λαού) ήταν ιδιαίτερα ικανοί, σατανικοί αλλά και αδίστακτοι.
Ας δούμε γιατί.
Το 1956, ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας Αντνάν Μεντερές αποφάσισε να αναθέσει στον πανεπιστημιακό καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου, Νιχάτ Ερίμ, τη σύνταξη μιας έκθεσης, στην οποία θα βασιζόταν ο μελλοντικός πολιτικός σχεδιασμός των τουρκικών κυβερνήσεων όσον αφορά το θέμα της Κύπρου.
Ο καθηγητής παρ’ όλο που ήταν προβεβλημένο στέλεχος της Αντιπολίτευσης αποδέχτηκε την πρόταση λόγω του ότι ο χαρακτήρας της, αφορούσε ιδιαίτερα σημαντικό Εθνικό σκοπό (στην περίπτωση της Ελλάδας τέτοιες ενέργειες μάλλον είναι περιττές πολυτέλειες!!!!).
Αφού ο Ερήμ πήρε τους σχετικούς φακέλους, ο Γ. Γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών του έδωσε πολιτικές κατευθύνσεις του Πρωθυπουργού. Αυτές ήταν:
  1. Οι Άγγλοι να παραμείνουν στην Κύπρο.
  2. Αν πρόκειται να φύγουν, η νήσος να αποδοθεί στην Τουρκία.
  3. Αν τούτο δεν είναι δυνατό, να διχοτομηθεί.
  4. Αυτοδιοίκηση.
  5. Η μορφή που δεν επιθυμούμε διόλου: Η απόδοση της Μεγαλονήσου στην Ελλάδα.
Ο Νιχάτ Ερήμ στις 24 Νοεμβρίου του 1956 παραδίδει ολοκληρωμένη την έκθεση στην τότε κυβέρνηση του Αντνάν Μεντερές. Εκείνη η έκθεση του Νιχάτ Ερίμ αποτέλεσε, όπως είναι πια γνωστό, το βασικό σχέδιο-μοντέλο, το master plan της τουρκικής επί του κυπριακού πολιτικής.
Υιοθετήθηκε από όλες ανεξάρτητα τις τουρκικές κυβερνήσεις οι οποίες το ακολούθησαν με εντυπωσιακή συνέπεια.

Τα βασικά σημεία της έκθεσης έλεγαν:
1. Η διεκδίκηση της απόδοσης της Κύπρου στην Τουρκία στηρίζεται σε πολιτικούς λόγους. Παρά ταύτα προκειμένου να μην δηλητηριάζονται οι σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου – Τουρκίας – Ελλάδας, αν παραχωρηθεί αυτοδιοίκηση στο νησί, η καλύτερη λύση είναι η μέση λύση διχοτόμησης.
2. Στην Κύπρο διαβιούν δυο διαφορετικές κοινότητες, δυο διαφορετικές ολότητες δύο οντότητες η κάθε μια από τις οποίες έχει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Το μέλλον των δύο οντοτήτων των δύο λαών, ανεξαρτησία, ένωση με την μητέρα-πατρίδα, συνέχιση της Βρετανικής διοίκησης ή κάτι άλλο θα αποφασισθεί κατόπιν δημοψηφίσματος σε κάθε μια απ’ αυτές.
3. Η αρχή της αυτοδιαθέσεως θα εφαρμοσθεί με την μετακίνηση Ελληνικών πληθυσμών έτσι ώστε να υπάγονται στη διακυβέρνηση της αρεσκείας τους. Η εν λόγω μετακίνηση δεν συνιστά άσκοπη ταλαιπωρία αλλά θα βοηθήσει να μην καταπατηθούν τα δικαιώματα της Τουρκικής κοινότητας που σήμερα είναι μειοψηφική, θα διασφαλιστεί η ασφάλεια της Τουρκίας και θα αποφευχθεί μια μελλοντική κρίση.
4. Η Τουρκία θα πρέπει να καθορίσει την προσφορότερη γι’ αυτήν μορφή διχοτόμησης λαμβάνοντας υπ’ όψη τα οικονομικά και στρατιωτικά της συμφέροντα καθώς και τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων. Στην ασφάλεια της περιοχής που θα παραχωρηθεί στους Ρωμιούς της Κύπρου θα πρέπει να συμμετέχει και η Τουρκία γιατί το θέμα σχετίζεται με την ασφάλεια της καθώς και της Μέσης Ανατολής. Η Ελλάδα δεν δύναται να ζητήσει το ίδιο δικαίωμα για την Τουρκική περιοχή διότι το νησί απέχει από την Τουρκία 45 ν.μ ενώ από την Ελλάδα 600 ν.μ.
5. Πρέπει να επιδιωχθεί η ελεύθερη μετάβαση Τούρκων προς την Κύπρο. Υπό την προϋπόθεση ότι θα λάβουμε τα μέτρα μας το σύνολο του Τουρκικού πληθυσμού μπορεί να αυξηθεί στο ποσοστό που ανερχόταν επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τότε δεν θα ανησυχούμε για την έκβαση του δημοψηφίσματος που θα γίνει είτε για τον καθορισμό του συνόλου της νήσου είτε της διχοτόμησης.
Διαβάζοντας την έκθεση που συντάθηκε το 1956 αντιλαμβανόμαστε πως οι στόχοι όπως είχαν προδιαγραφεί τότε, αν όχι πλήρως έχουν περίπου πραγματωθεί σήμερα.
Σε αυτό συνετέλεσαν όλες οι τουρκικές κυβερνήσεις των τελευταίων 50 ετών και οι αντίστοιχες στρατιωτικές ηγεσίες που όποτε κλήθηκαν έδωσαν τις συμφέρουσες (γι’ αυτούς) λύσεις.
Ειλικρινά δεν γνωρίζω αν υπάρχει κάτι αντίστοιχο από Ελληνοκυπριακής πλευράς.

ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΦΩΝΗ
Βέβαια μπορεί η επίσημη τουρκική πολιτική να ακαλούθησε αυτή τη γραμμή και οι Τουρκοκύπριοι διά των εκπροσώπων τους Δρ. Φαζίλ Κιουτσούκ αρχικά και Ραούφ Ντενκτάς αργότερα να ήταν πειθήνιοι και πειθαρχική σ’ αυτή τη γραμμή, όμως υπήρχε και μια άλλη φωνή που προέρχονταν από Τουρκοκύπριους που ανήκαν στο Προοδευτικό Εργατικό Λαϊκό Κόμμα Κύπρου – Τουρκικός κλάδος του ΑΚΕΛ.
Στις 19 Ιανουαρίου 1957 ο καθηγητής Νιχάτ Ερήμ λαμβάνει μια επιστολή η οποία αφού τον καλωσορίζει στην Κύπρο, μεταξύ άλλων αναφέρει τα ακόλουθα:
Αξιότιμε κ. Πρόεδρε.
…….Ο Κυπριακός λαός είναι αδιαίρετος, δηλαδή Τούρκοι και Ρωμηοί από αιώνες ζήσανε μαζί σ’αυτά τα εδάφη και εξακολουθούν να ζουν…….δούλεψαν σαν αδέρφια στις πόλεις, στα χωριά …..υπέφεραν και είχαν συντροφιά την ίδια μοίρα….η ιδέα της διχοτόμησης του νησιού που … ρίχτηκε από μέρους του Βρετανού Υπουργού των εξωτερικών……εκτός του ότι δεν μπορεί να αποτελέσει τρόπο τελικής επίλυσης του Κυπριακού , δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Γιατί ο Τουρκοκυπριακός και Ελληνοκυπριακός λαός δεν ζει σε ξεχωριστές περιοχές … θα αναφυήσει ένα προσφυγικό πρόβλημα, οπότε το Κυπριακό αδιέξοδο θα μπει σε δεύτερο και μεγαλύτερο αδιέξοδο…..Αξιότιμε κ. Πρόεδρε…..η μεγαλύτερη επιθυμία μας είναι να συνεχιστεί αυτή η τιμή των σελίδων της ιστορίας μας.
Η διοίκηση του Τουρκικού κλάδου του ΑΚΕΛ.

Ο Νιχάτ Ερήμ βέβαια δεν πείστηκε από την αγωνιώδη επιστολή των Τουρκοκυπρίων και επέμεινε στις προτάσεις του ρίχνοντας όλη την ευθύνη στους Ελληνοκύπριους και στον Μακάριο. Αλλά αποκρύπτει ίσως την πρόθεση της Τουρκίας να ελέγξει ολόκληρη την Κύπρο κατά τρόπο που να εξυπηρετεί τα ποικίλα συμφέροντά της.
Τα «13 Σημεία» του Μακαρίου στις 30 Νοεμβρίου 1963
Οι συμφωνίες Ζυρίχης –Λονδίνου του 1959 ήταν ένας συμβιβασμός – Αγγλικής κυρίως – έμπνευσης που θα έφερνε την Ελλάδα και την Τουρκία σε αναμέτρηση για την Κύπρο.
Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας έδινε τόσα δικαιώματα στην Τουρκική μειονότητα που καθιστούσε τη διοίκηση του νησιού αδύνατη.
Βέβαια το Κυπριακό πρόβλημα ελάχιστα ήταν πρόβλημα των δύο εθνοτήτων. Όπως ανέφερα στο άρθρο με τίτλο «Κύπρος 1956» είχε να κάνει κυρίως με τη στρατηγική θέση της Κύπρου στην ανατολική Μεσόγειο και τα συμφέροντα Άγγλων και Αμερικανών στην περιοχή.
Έτσι στις 30 Νοεμβρίου 1963 (μια σίγουρα ατυχής χρονικά επιλογή) ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος υποβάλλει υπόμνημα στον Τουρκοκύπριο Αντιπρόεδρο Φαζίλ Κιουτσούκ (με την παρασκηνιακή και όπως πάντα δόλια συμφωνία των Άγγλων), με τα σημεία που κατά τη γνώμη του έπρεπε να αναθεωρηθούν προκειμένου το Κυπριακό Κράτος να μπορεί να λειτουργεί στοιχειωδώς. Το κείμενο έμεινε γνωστό ως «τα 13 σημεία του Μακαρίου».
Αυτά ήταν τα εξής:
1. Να καταργηθεί το δικαίωμα αρνησικυρίας του Προέδρου και του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας: Σύμφωνα με το Σύνταγμα ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος είχαν το δικαίωμα του “βέτο” σε αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου και της Βουλής για εξωτερικές υποθέσεις και για θέματα άμυνας και ασφάλειας.

2. Ο Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας να αντικαθιστά τον Πρόεδρο όταν απουσιάζει ή όταν δεν μπορεί να εξασκήσει τα καθήκοντα του: Το Σύνταγμα όριζε πως όταν ο Πρόεδρος απουσίαζε από τη θέση του, τον αναπλήρωνε ο Πρόεδρος της Βουλής και όχι ο Αντιπρόεδρος του κράτους.

3. Ο Έλληνας Πρόεδρος της Βουλής και ο Τούρκος Αντιπρόεδρος να εκλέγονται από ολόκληρη τη Βουλή και όχι ο Πρόεδρος από τα Ελληνικά και ο Αντιπρόεδρος από τα Τουρκικά μέλη: Ο Μακάριος επιθυμούσε να απαλλαγεί το κράτος από μια ακόμα διάταξη που εμπόδιζε την ενότητα του.

4. Ο Αντιπρόεδρος της Βουλής να αντικαθιστά τον Πρόεδρο της Βουλής όταν απουσιάζει ή δεν μπορεί να εξασκήσει τα καθήκοντα του: Το Σύνταγμα προέβλεπε πως τον Πρόεδρο της Βουλής θα αναπλήρωνε ο μεγαλύτερος σε ηλικία Έλληνας Βουλευτής ή άλλος που θα οριζόταν από τα Ελληνικά μέλη της Βουλής. Τον Τούρκο Αντιπρόεδρο αντικαθιστούσε ο μεγαλύτερος στην ηλικία Τούρκος Βουλευτής ή άλλος που ψηφιζόταν από τους Τούρκους Βουλευτές.

5. Να καταργηθεί η χωριστή πλειοψηφία στη Βουλή για τη ψήφιση ορισμένων νόμων : Το Σύνταγμα καθόριζε πως για θέματα που αναφέρονταν σε φόρους, στα Δημαρχεία και σε τροποποιήσεις του εκλογικού νόμου, χρειάζονταν χωριστά δύο πλειοψηφίες. Μία από τους Έλληνες και μία από τους Τούρκους Βουλευτές. Έτσι καθιερωνόταν ακόμα ένα αντιδημοκρατικό στοιχείο στην Κυπριακή Πολιτεία.

6. Να εγκαθιδρυθούν ενιαίοι Δήμοι: Όπως παρατηρήσαμε και προηγουμένως, το Σύνταγμα προέβλεπε τη δημιουργία δύο Δήμων, ένα για την κάθε κοινότητα, στις πέντε μεγαλύτερες πόλεις της Κύπρου.

7. Να ενοποιηθεί η απονομή της δικαιοσύνης: Ο χωρισμός της Δικαιοσύνης αποτελούσε ένα στοιχείο που κλόνιζε την εμπιστοσύνη ανάμεσα στους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους.

8. Να καταργηθεί η διαίρεση των δυνάμεων ασφαλείας σε αστυνομία και χωροφυλακή: Με την ύπαρξη δύο σωμάτων, χρειάζονταν και δύο διοικήσεις. Έτσι το κράτος επιβαρυνόταν με περισσότερα έξοδα. Επίσης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υποστήριζε πως το μέγεθος της Κύπρου δεν δικαιολογούσε τέτοια διαίρεση και έβρισκε κι άλλα μειονεκτήματα στο θεσμό.

9. Η αριθμητική δύναμη των δυνάμεων ασφαλείας να καθορίζεται από νόμο : Κατά το Σύνταγμα ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος αν συμφωνούσαν, μπορούσαν να αποφασίσουν την αύξηση ή τη μείωση του αριθμού των Δυνάμεων Ασφαλείας. Όμως τέτοια συμφωνία ήταν πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθεί. Για το λόγο αυτό, για να μη δημιουργούνται και σε αυτό το θέμα προστριβές μεταξύ των ηγετών των δύο κοινοτήτων, ο Μακάριος ζήτησε να καθοριστεί από το Σύνταγμα η αριθμητική δύναμη των Δυνάμεων Ασφαλείας.

10. Η αναλογία της συμμετοχής Ελλήνων και Τούρκων Κύπριων στη Δημόσια Υπηρεσία, τις Δυνάμεις Ασφαλείας και την Άμυνα να τροποποιηθεί με βάση την αναλογία του πληθυσμού των δύο κοινοτήτων: Οι Τούρκοι με ποσοστό 18% του πληθυσμού δικαιούνταν το 30% στη Δημόσια Υπηρεσία και στα Σώματα Ασφαλείας και το 40% στο Στρατό.

11. Ο αριθμός των μελών της επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας να μειωθεί από δέκα σε πέντε: Από τα δέκα μέλη οι τρείς ήταν Τούρκοι.

12. Όλες οι αποφάσεις της επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας να παίρνονται με απλή πλειοψηφία: Σε περιπτώσεις διορισμών, προαγωγών, μεταθέσεων και πειθαρχίας έπρεπε να υπάρχει ένα ελάχιστος αριθμός Ελληνικών και Τουρκικών ψήφων. Έτσι ορισμένες φορές η μειοψηφία μπορούσε να ματαιώνει την απόφαση της πλειοψηφίας.

13. Να καταργηθούν οι κοινοτικές συνελεύσεις, οι οποίες είχαν την αρμοδιότητα κυρίως για θρησκευτικά, εκπαιδευτικά, μορφωτικά και άλλα θέματα. Ο Μακάριος άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο να παραμείνει η τουρκική κοινοτική συνέλευση, εάν το επιθυμούσε η τουρκοκυπριακή κοινότητα.

Είναι ολοφάνερο ότι μέσα από τα σημεία αυτά ο Μακάριος επιθυμούσε να μετατρέψει το Σύνταγμα σε λειτουργικό και να εξαλείψει τα διαιρετικά σημεία τα οποία υπήρχαν και προκαλούσαν προβλήματα ήδη και που ούτως ή άλλως για το λόγο αυτό είχαν μπει στο Σύνταγμα αυτό.
Τη συνταγματική αυτή κρίση άρχισαν διαδέχονται αιματηρές διακοινοτικές ταραχές με αφορμή αστυνομικούς ελέγχους Τουρκοκυπρίων από Ελληνοκύπριους αστυνομικούς. Παρά τις εκκλήσεις του Προέδρου Μακαρίου και του Αντιπρόεδρου Κιουτσούκ οι συγκρούσεις συνεχίζονταν στην Πρωτεύουσα αλλά και στη Λάρνακα και την Αμμόχωστο.
Στις συγκρούσεις πλέον παίρνει μέρος η ΤΟΥΡΔΥΚ αλλά και η ΕΛΔΥΚ.
Στις 30 Δεκεμβρίου 1963 υπογράφηκε η πρώτη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Με την ίδια συμφωνία χαράχθηκε και η Πράσινη Γραμμή κατά μήκος του κέντρου της Λευκωσίας για να χωρίσει τις βόρειες τουρκοκυπριακές από τις νότιες ελληνοκυπριακές συνοικίες της. Ως ειρηνευτική δύναμη παρεμβλήθηκαν ανάμεσα στους αντιμαχόμενους Βρετανοί στρατιώτες των Βάσεων αναλαμβάνοντας το ρόλο του μεσολαβητή που επεδίωκαν εξαρχής.

Στη συνδιάσκεψη στο Λονδίνο, στις 15 Ιανουαρίου 1964, οι Τουρκοκύπριοι δεν ζητούσαν πια απλές ενισχύσεις των εγγυήσεων για την τήρηση του Συντάγματος αλλά τον γεωγραφικό διαχωρισμό των δυο κοινοτήτων με μετακίνηση πληθυσμών και την ομοσπονδοποίηση του κράτους.. Το αποτέλεσμα ήταν η συνδιάσκεψη να οδηγηθεί ουσιαστικά σε αδιέξοδο και αποτυχία. Από τις 30 Δεκεμβρίου 1963 ο Δρ Κιουτσούκ είχε ήδη διακηρύξει ότι “το Σύνταγμα είναι νεκρό” και ότι δεν υπήρχε πλέον προοπτική συνύπαρξης των δυο κοινοτήτων στην Κύπρο.
Σε συνέντευξη του στη Le Monde στις 10 Ιανουαρίου 1964 προχωρά ακόμα ένα βήμα. “Θέλουμε”, αναφέρει, “χωριστό κράτος.. Σε ότι αφορά εμάς, η Κυβέρνηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου δεν υφίσταται πλέον”.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ
Οι Τουρκικές απειλές πλέον ήταν στην ημερήσια διάταξη. Ο Μακάριος αποφασίζει τη δημιουργία της “Εθνικής Φρουράς” έτσι ώστε να υπαχθούν όλες οι ένοπλες ομάδες κάτω από ένα κρατικό όργανο. Λίγο αργότερα σε συνεργασία με την νεοεκλεγείσα στην Ελλάδα Κυβέρνηση της Ε.Κ. αποφασίζεται η μυστική αποστολή Ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στο νησί ως μια δύναμη αποτροπής των Τουρκικών απειλών.
Έτσι, μέχρι τον Αύγουστο του 1964 είχαν σταλεί στην Κύπρο περισσότεροι από 8.000 άνδρες και οι αποστολές συνεχίστηκαν ΄καθ’ όλη τη διάρκεια του 1964.
Οι αξιωματικοί και οι οπλίτες έφευγαν σαν Κύπριοι με Κυπριακά ταξιδιωτικά έγγραφα, τα οποία εφοδίαζε η Κυπριακή Πρεσβεία Αθηνών. Πρόθεση της Κυβέρνησης της Ε.Κ. ήταν να καταστήσει την Κύπρο αμυντικά αυτοδύναμη, ώστε να μπορεί μόνη της, χωρίς εμφανή επέμβαση της Ελλάδας, να αποκρούσει ενδεχόμενη Τουρκική εισβολή. Βέβαια πολλοί ισχυρίζονται πως οι δυνάμεις αυτές πέραν της εθνικής τους αποστολής υπηρετούσαν και άλλες σκοπιμότητες (π.χ. έλεγχο του κομμουνισμού στο νησί…..).
Ο Λόρδος Μαουντμπάτεν είπε στον Υπουργο Άμυνας της Ελλάδας Πέτρο Γαρουφαλιά: “Γνωρίζω κ. Υπουργέ ότι έχετε στείλει ισχυρές δυνάμεις στην Κύπρο. Οι δυνάμεις αυτές αποτελούν εγγύηση ότι η Κύπρος δεν θα πέσει ποτέ στα χέρια των Ρώσων.”

Βλέπουμε εδώ πολύ καθαρά νομίζω την προσαρμοστικότητα και την ευελιξία της Αγγλικής πολιτικής, η οποία ενώ ενέπλεξε τους Τούρκους στο Κυπριακό, ενθάρρυνε τον Μακάριο να καταθέσει το σχέδιο με τα “13 σημεία” αναθεώρησης του Συντάγματος, δίνοντας στους Τούρκους την ευκαιρία που περίμεναν για έναρξη των εχθροπραξιών που θα καταλήξουν στην “Τουρκοκυπριακή ανταρσία”.
Τώρα παρότι γνωρίζουν την κρυφή αποστολή Ελληνικών δυνάμεων στο νησί, δέχονται πως αυτοί μπορούν και να χρησιμοποιηθούν εναντίον του Μακαρίου και του Κυπριακού λαού αν αυτός επιλέξει “αριστερή” στροφή.
Αυτοί βέβαια ήταν σταθερά προσανατολισμένοι στα ιδιαίτερα Αγγλικά συμφέροντα, ενώ εμείς διεκδικούσαμε με πάθος και μάλλον χωρίς προγραμματισμό τα “Ελληνικά εθνικά δίκαια”. Κι ας έλεγε ο Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος “δεν υπάρχουν εθνικά δίκαια αλλά μόνον εθνικά συμφέροντα”.

Οι ταραχές βέβαια κλιμακώθηκαν στρατιωτικά στις αρχές Αυγούστου του 1964, όταν ελληνικές δυνάμεις και δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς υπό τον Στρατηγό (πλέον) Γ. Γρίβα επιτέθηκαν στον τουρκοκυπριακό θύλακα των Κοκκίνων στις βόρειες ακτές του νησιού. Αιτία της επίθεσης ήταν ότι ο παράκτιος θύλακας χρησιμοποιούνταν ως βάση για την εισαγωγή όπλων και μαχητών από την Τουρκία. Η Τουρκία αντέδρασε άμεσα στην επίθεση και η τουρκική Αεροπορία βομβάρδισε ελληνοκυπριακές θέσεις στην Τυλληρίαμε βόμβες ναπάλμ. Από τις επιθέσεις αυτές 55 Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν, εκ των οποίων οι 28 πολίτες.

Το 1964, και ενώ μαίνονταν οι ταραχές μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Λύντον Τζόνσοναναθέτει στον πρώην Υπουργό Εξωτερικών Ντην Άτσεσοννα μεσολαβήσει για την εξεύρεση λύσης.

Ο Άτσεσον καταστρώνει δύο σχέδια, τα οποία υποβάλλει υπόψη των ενδιαφερομένων μερών.
Βάση και των δύο σχεδίων ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα έναντι ανταλλαγμάτων προς την Τουρκία. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε παραχώρηση στην Τουρκία της χερσονήσου της Καρπασίαςγια τη δημιουργία κυρίαρχης στρατιωτικής βάσης. Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλιζόταν ότι δε θα χρησιμοποιηθεί η Κύπρος ως εφαλτήριο για επίθεση εναντίον της από τους Έλληνες. Παράλληλα θα παραχωρούνταν προνόμια αυτοδιοίκησης σε ορισμένες περιοχές στους Τουρκοκύπριους.

Το δεύτερο σχέδιο προέβλεπε απλή εκμίσθωση της Καρπασίας στην Τουρκία Και αυτό το σχέδιο το απέρριψε ο Μακάριος, ενώ στη συνέχεια το απέρριψε και η Τουρκία, η οποία συζητούσε μόνο παραχώρηση κυρίαρχης βάσης ως αντάλλαγμα.

Το Σχέδιο Άτσεσον έμεινε έτσι στην ιστορία για άλλους ως μεγάλη χαμένη ευκαιρία για το Κυπριακό, ενώ για άλλους ως πρώτη αποτυχημένη απόπειρα διχοτόμησης της Κύπρου.

ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΤΣΕΣΟΝ.
Σύμφωνα με συνοπτικό σημείωμα του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας, το “Τελικό Σχέδιο” Άτσεσον, που τέθηκε ενώπιον του Γ. Παπανδρέου στις 20 Αυγούστου, περιελάμβανε τα ακόλουθα 15 σημεία:

«1.  Άμεσος ένωσις της Κύπρου με την Ελλάδα, με αναγνώρισιν πλήρους κυριαρχίας του Ελληνικού Στέμματος, της Ελληνικής Κυβερνήσεως, τα της ελληνικής νομοθεσίας, ως και του ελληνικού Δημοσίου εις την Νήσον.
  1. Υπουργός Γενικός Διοικητής, μέλος της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ορίζεται παρ’αυτής ο επικεφαλής της διοικήσεως εις την Κύπρον, ως φορεύς των κυβερνητικών αποφάσεων και ως έχων την πολιτικήν ευθύνην της εφαρμογής του.
  2. Εκμισθούται διά μιαν πεντηκονταετίαν βάσις εις την Καρπασίαν προς την Τουρκίαν, της οποίας η έκτασις δεν υπερβαίνει το 4,5% (τεσσαράμισι τις εκατόν) της συνολικής εδαφικής εκτάσεως της Κύπρου.
  3. Αναλαμβάνεται η δέσμευσις όπως μη αυξηθούν αι εξ επαρχίαι της Κυπρου πέραν των οκτώ.  Εις τας δύο εκ των επαρχιών τούτων η Ελληνική Κυβέρνησις θα ορίζη Τούρκους επάρχους, κατά την κρίσιν της, άνευ περιορισμού.
  4. Δημιουργείται θέσις Συμβούλου επί των Μουσουλμανικών υποθέσεων, όστις θα πλαισιώση υπηρεσιακώς τον Έλληνα Υπουργόν Γενικόν Διοικητήν.
  5. Δια τους Τούρκους της Νήσου καθορίζεται μειονοτικόν καθεστώς, όμοιον με το ισχύον εις την Ελληνικήν Θράκην διά την Τουρκικην μειονότητα.
  6. Αντιπρόσωπος του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, μονίμως εγκατεστημένος εις Κύπρον, θα επιβλέπη την εφαρμογήν του μειονοτικού καθεστώτος κατά τας συνημμένας συμφωνίας.
  7. Αναγνωρίζεται εις την Ελλάδα και την Τουρκίαν δικαίωμα ατομικών προσφυγών, βάσει της συμβάσεως της Ρώμης διά τα δικαιώματα του ανθρώπου.  Προς τουτο η σύμβασις θα υπογραφή υπό της Ελλάδος και υπό της Τουρκίας.
  8. Εις την Καρπασίαν θα επεκτείνεται η ελληνική κυριαρχία, παρά την εκμίσθωσιν αυτης ως βάσεως εις την Τουρκίαν.
10. Τα κυριώτερα χωριά της Καρπασίας θα εξαιρεθούν της περιοχής, η οποία εκμισθούται εις την Τουρκίαν.  Εξαιρείται επίσης το μοναστήριον του Αγίου Ανδρέου και χαράσσεται οδός δι’ ελευθέραν επικοινωνίαν αυτού μετά των χωρίων.
11. Δημιουργείται κοινόν αμυντικόν όργανον Ελλάδος και Τουρκίας προς σταθεροποίησιν και εμπέδωσιν των σχέσων φιλίας και συμμαχίας μεταξύ των δύο κρατών.  Εις το κοινόν αμυντικόν όργανον θα μετέχη και Αμερικανός αντιπρόσωπος.
12. Το κοινόν αμυντιικόν οργάνον Ελλάδος και Τουρκίας δεν θα περιορίζεται εις την στρατιωτικήν συνεργασίαν, αλλά θα επεκτείνεται και εις την πολιτικήν και τουριστικήν.
13. Οι εκπροσώποι της Ελλάδος και της Τουρκίας εις το κοινόν αμυντικόν όργανον θα συνέρχωνται εις τακτά διαστήματα και θα ενώνουν τας προσπάθειας των δια την ανάπτυξιν και την προόδον της συνεργασίας επ’ αγαθώ των δύο κρατών.
14. Η Τουρκία αναλαμβάνει την υποχρέωσιν όπως δεχθή γενικώς και ανεξαιρέτως προς εγκατάστασιν όλους τους απελαθέντας εκ Κωνσταντινουπόλεως και εξ΄άλλων τουρκικών πόλεων και αναγνωρίση δι’ αυτούς το μειονοτικόν καθεστώς, το οποίον ισχύει διά τους Τούρκους της Ελληνικής Θράκης και τους Τούρκους της Κύπρου.
15. Η Τουρκία αναλαμβάνει όπως σεβασθή τας σχετιζομένας με την Ίμβρον και Τένεδον διεθνείς υποχρεώσεις της.» (Παπαγεωργίου Σπ., Τα Κρίσιμα Ντοκουμέντα του Κυπριακού, τόμ. Β’, σελ. 237-8).

Αυτό ήταν εν ολίγοις το περίφημο “Σχέδιο Άτσεσον”. Όπως προείπα απορρίφτηκε από την Τουρκία αλλά και από τον Μακάριο ως εκφραστή την Κυπριακής βούλησης.
Ένα σχέδιο που μάλλον ήταν έξω από την πραγματικότητα και που ακόμη κι αν γινόταν δεκτό από την Ελληνική πλευρά χωρίς τη συγκατάθεση των Ελληνοκυπρίων, θα μπορούσε να επιβληθεί μόνο με τη δύναμη των Ελληνικών όπλων (και φυσικά νομίζω πως όλοι καταλαβαίνουμε τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό).
Ίσως ήταν μια καλοστημένη παγίδα ή μια πολυδιαφημισμένη ανοησία.

Γεγονός πάντως είναι πως οι “Μπουνταλάδες” για μας Τούρκοι αποκόμισαν τα περισσότερα οφέλη.
Γύρω από το σχέδιο αυτό εξυφάνθηκε ένα απίστευτο παρασκήνιο πιέσεων, γεωπολιτικών συμφερόντων, φιλοδοξιών και επίδειξης δύναμης που θα επιφέρει:
  • Την πτώση της λαοπρόβλητης Κυβέρνησης της Ε.Κ.
  • Τη δικτατορία της 21ης Απριλίου.
  • Την Κυπριακή τραγωδία που θα αρχίσει με το προδοτικό πραξικόπημα και θα κορυφωθεί με την εισβολή του «Αττίλα».
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί ο ενιαίος τρόπος που οι Τούρκοι αντιμετώπισαν το Κυπριακό.
Ο καθηγητής Νιχάτ Ερίμ παρότι στέλεχος της Αντιπολίτευσης εργάστηκε για τον εθνικό τους σκοπό. Οι Τουρκικές Κυβερνήσεις και ο στρατός εφάρμοσαν πλήρως αυτή την πολιτική.
Στην Ελλάδα και την Κύπρο τώρα δυστυχώς δεν υπήρξε η ίδια «ομόνοια». Μακάριος, Γρίβας, Γεωρκάτζης, Γαρουφαλιάς, Παπανδρέου, Βασιλιάς Κωνσταντίνος συναγωνίστηκαν έχοντας ο καθένας της δικές του σκέψεις και επιδιώξεις.
Η Ιστορία θα πρέπει να αποδώσει «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι»……

Δεν υπάρχουν σχετικά άρθρα.