του Γρηγόρη Γιοβανόπουλου
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΤΗΣ Ε.Κ.
Όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο :
-Στις 10 Ιουλίου δόθηκε στον Γ. Παπανδρέου η 2η επιστολή του Βασιλιά
-Στις 11 Ιουλίου έγινε η συνάντησή τους στην Κέρκυρα ,και….
-Στις 12 Ιουλίου ο Πρωθυπουργός συγκαλεί το υπουργικό συμβούλιο χωρίς τη συμμετοχή του Π. Γαρουφαλιά με θέμα την αποπομπή του από την Κυβέρνηση.
Σύμφωνα με ανακοίνωση που εκδόθηκε αμέσως μετά, ομόφωνα οι Υπουργοί αποφάσισαν ότι πρέπει να διαγραφεί ο Γαρουφαλιάς από το κόμμα και από την Κυβέρνηση.
Στις 13 Ιουλίου συγκαλείται η κοινοβουλευτική ομάδα της Ε. Κ. με θέμα την διαγραφή του «Υπουργού Εθνικής Άμυνας». Στην ομιλία του ο Γ. Παπανδρέου είπε:
«Ελέχθη από τινάς εκτός των φίλων, ποίος υπήρξεν ο ειδικός λόγος της παραιτήσεως του Υπουργού Εθνικής Αμύνης. Απαντώ: Γνωρίζετε ότι άλλη είναι η αιτίασις, η οποία μου απευθύνεετε από τους φίλους: Διατί τόσον εβράδυνα!
Και διεμορφώθη , αγαπητοί μου φίλοι, μία κατάστασις, η οποία δυστυχώς εξευτελίζει τον δημόσιον βίον. Και λυπούμαι ότι συμβαίνει ει τας ημέρας μας. Υπάρχει Υπουργός αρνούμενος να παραιτηθή αντιδικών προς την Κυβέρνησιν και παραμένων εις την Κυβέρνησιν. Αλλά επροτίμησα να εξέλθη πρώτον από το κόμμα και κατόπιν από την Κυβέρνησιν. Διατί; Διότι κατεβλήθη προσπάθεια να δοθή η εντύπωσις ότι είναι προσωπικοί οι λόγοι. Και ηθέλησα να αποδείξω με τον σεβασμόν αυτής της ενότητος και της θελήσεως και της δυνάμεως του κόμματος, ότι ολόκληρον το κόμμα –όχι προσωπικοί λόγοι- αξιώνει την διαγραφήν του.
Και θα προσθέσω ακόμη διά να είπω όλην την αλήθειαν. Διότι θέλω από την σημερινήν σύσκεψιν να εξέλθη το μήνυμα, ότι είναι ιλίθιοι όσοι νομίζουν ότι μπορεί να υπάρξη και η ελαχίστη διάσπασιις της Ενώσεως Κέντρου. Θέλω να πληροφορηθούν όλοι , ότι προδόται δεν υπάρχουν εις την Ένωσιν Κέντρου. Κυβέρνησις προδοτών δεν θα υπάρξη. Εάν υπάρχουν αντιλέγοντες θα σεβασθώ την νώμην των και θα τους ακούσω. Διότι είμεθα δημοκρατικόν κόμμα. Αλλά θα επεθύμουν προηγουμένως όσοι συμφωνούν να εγερθούν διά να επεκροτήσουν την νώμην μου
(όρθιοι άπαντες οι Βουλευταί της Ενώσεως Κέντρου χειροκροτούν ζωηρώς επί πολλήν ώραν και ενθουσιωδώς ζητωκραυγάζουν: Φωναί «όλοι μαζί σου»)
Αγαπητοί μου συνάδελφοι είμαι ευτυχής διά την ομοφωνίαν:«Ζήτω η Ένωσις Κέντρου» (από την εθημερίδα «Έθνος» 14 Ιουλίου ).
Ο Γ. Παπανδρέου είχε στα χέρια του την ομόφωνη διαγραφή και καταδίκη (όπως πίστευε) του Π. Γαρουφαλιά. Πιστεύοντας (εσφαλμένα) στην αρραγή ενότητα της Ένωσης Κέντρου διαμηνύει στον Βασιλιά δια του Χοϊδα: « Η θέσις μου παραμένει αμετακίνητος. Αξιώ να αναλάβω εγώ προσωπικώς το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης».
Την άλλη μέρα 14 Ιουλίου 1965 ο Κωνσταντίνος απαντά με την 3η και τελευταία επιστολή του:
Εν Κερκύρα 14η Ιουλίου 1965Κύριε Πρωθυπουργέ,
Ήκουσα μετά μεγίστης προσοχής τα όσα μου διεμηνύσατε δια του αρχηγού του Γραφείου μου εν σχέσει προς το υπουργείον Εθνικής Αμύνης. Έχων πλήρη συνείδησιν της κρισιμότητος της πολιτικής καταστάσεως, εμελέτησα άπαντα τα στοιχεία τα οποία συνθέτουν την εικόνα αυτής, και απέδωσα όλως ιδιαιτέραν σημασίαν εις την εισήγησίν σας καθ’ όσον υμείς, κατά το Σύνταγμα, είσθε ο υπεύθυνος σύμβουλος μου. Σας παρακαλώ να ακούσητε και τας ιδικάς μου συμβουλάς, τας οποίας υπό μορφήν εκκλήσεως, απευθύνω προς υμάς.
Μην επιμείνητε να αναλάβητε υμείς κατά την παρούσαν ώραν το υπουργείον Εθνικής Αμύνης. Τοιαύτη πράξις δι’ ους λόγους σας έχω ήδη επισημάνει εν τη από 8ης Ιουλίου επιστολή μου, και σας εξήγησα κατά την τελευταίαν συνεργασίαν μας, θα αποτελέση βαρύτατον πλήγμα κατά του προσωπικού σας γοήτρου, κατά του κόμματος του οποίου ηγείσθε και κατά των αρχών της αρετής και της ευθυξίας οι οποίαι κρατούν και πρέπει να εξακολουθήσουν να διέπουν τον πολιτικόν μας βίον. Η συμβουλή μου, είμαι δε υποχρεωμένος να συμβουλεύω τους υπουργούς μου, ουδέν απολύτως άλλον κίνητρον έχει, πλην της μερίμνης δια την άμεμπτον εκ μέρους υμών διαχείρισιν της ανατεθειμένης εις υμάς εξουσίας.
Εφ’ όσον έχετε την διακριτικήν ευχέρειαν να αναθέσετε το υπουργείον τούτο εις ένα εκ των συνεργατών σας, δεν δύναμαι να εννοήσω δια ποίον λόγον μετά τοσαύτης επιμονής διεκδικείτε να επωμισθήτε το βάρος το οποίον κινδυνεύει ν’ αποβή αβάστακτον. Δι’ εμέ όταν πρόκειται περί ζητήματος αρχής, είναι αδύνατον να ακολουθήσω διάφορον της υπό της αρχής επιβαλλομένης συμπεριφοράς. Και το καθήκον επιβάλλει να υπογράψω το σχέδιον Βασιλικού Διατάγματος, το οποίον, ως σας είπον εις την προηγούμενην επιστολήν μου, δεν έπρεπε ποτέ να μου είχατε αποστείλει καθ’ όν τρόπον το επράξατε.
Επιθυμώ να γνωρίζετε, ότι καθ’ όσον αφορά εις την αποχώρησιν εκ του υπουργείου του κ.Π.Γαρουφαλιά ευρίσκομαι, όπως άλλωστε δεν έπαυσα ποτέ να είμαι, εις την διάθεσίν σας δια την έκδοσιν Βασιλικού Διατάγματος.
Λόγω δεν των δυσχερών ωρών τας οποίας διέρχεται εκ της εκκρεμότητος του Κυπριακού η Πατρίς μας και εκ τούτου ευρυτάτης αναπτύξεως των ενόπλων δυνάμεων, θεωρώ αναγκαίον η αποχώρησις του νυν υπουργού Εθνικής Αμύνης να συνοδευθή από ταυτόχρονον διορισμόν και ορκωμοσίαν υπουργού επιλεγομένου εν συνεργασία ημών, εκ των προσωπικοτήτων της κοινοβουλευτικής σας ομάδος, των εχόντων να επιδείξουν άριστον ήθος, λευκόν παρελθόν, ακεραιότητα χαρακτήρος, συνείδησιν της εθνικής αποστολής των ενόπλων δυνάμεων, πίστιν εις τας ηθικάς αρχάς και την δύναμιν και το θάρρος να τις εφαρμόσουν.
Είμαι βέβαιος ότι εις την κοινοβουλευτικήν ομάδα της Ενώσεων Κέντρου θα ανευρευθεί κατάλληλος υπουργός Εθνικής Αμύνης, ο οποίος θα αντεπεξέλθη εις τα μεγάλας απαιτήσεις του τομέως τούτου και εις την ανάγκην να διαφυλάξη από πάσης επιρροής ή επεμβάσεως την δικαστικήν ανάκρισιν εις την υπόθεσιν της συνωμοσίας εν των στρατεύματι. Δυστυχώς διαφέρουν ριζικώς αι αντιλήψεις ημών επί τούτου, διότι εσείς θεωρείτε ανύπαρκτον την συνωμοσίαν και μόνον πολιτικήν σκευωρίαν υπάρχουσαν, ενώ εγώ, στηριζόμενος εις το πόρισμα της διοικητικής εξετάσεως, είμαι υποχρεωμένος να θεωρώ υπαρκτήν και επικίνδυνον την ελεεινήν αυτήν υπόθεσιν.
Κατάπληκτος επληροφορήθην την ανακληθείσαν εκ των υστέρων πρότασίν σας περί αναθέσεως τιυ υφυπουργείου Εθνικής Αμύνης εις τον αντιστράτηγον ε.α Δ.Παπανικολόπουλον.
Εάν επιμένω εις τα σκέψεις αυτάς, δια να σας αποτρέψω, εσείς ο οποίος επανειλημμένως έχετε εξάρει την εις το καθήκον πίστην και αφοσίωσίν μου, θα πρέπει να αντιληφθήτε ότι πράττω τούτο επειδή αγωνίζομαι να υπηρετήσω κατά τον ορθότερον και προσφορώτερον τρόπον την Πατρίδα μας.
Την έκκλησίν μου σας απευθύνω την στιγμήν κατά την οποίαν εδημιουργήσατε άνευ λόγου και καλλιεργείτε, ως να υφίστατο αντιδικίαν προς εμέ δια την εξυπηρέτησιν σκοπών τελείως αντιθέτων προς την εύρυθμον και συνταγματικήν λειτουργίαν του Πολιτεύματος.
Ευρεθείς προ ωργανωμένης εκστρατείας ψεύδους και εξαπατήσως των πολιτών, σας προειδοποίησα εντός των τελευταίων ημερών δύο φοράς εγγράφως και μίαν προφορικώς, υπομνήσας τας βαρείας ευθύνας σας και εζήτησα να πράξετε το καθήκον σας και να διαλύστε τα σκοτεινά νέφη τα οποία αφήκατε να δημιουργηθούν, πυκνώσαντες μάλιστα ταύτα δι’ επισήμων και ημιεπισήμων εκδηλώσεων. Είναι αληθές, ότι κατά την τελευταίαν συνεργασίαν μας υπεσχέθητε ότι θα πράξητε ό,τι δει. Εν συνεχεία ωμιλήσατε περί της πίστεως και της αταλαντεύτου γραμμής μου κατά τοιούτον όμως, ώστε να καθίσταται φανερόν ότι εγώ σας παρεκάλεσα να με αποκαταστήσετε χωρίς ανάληψιν κυβερνητικής ευθύνης περί των πεποιθήσεών μου τας οποίας περιγράψατε σκοπίμως αρνητικώς ως ουχί αναχρονιστικάς. Αλλ’ ως να μη ήρκει τούτο προσθέσατε τα περί πικρίας μου «διότι μερίς του Τύπου» μου απέδωσε αφ’ ενός μεν αναίσχυντον κατηγορίαν περί δήθεν αντισυνταγματικών προθέσεων και αφ’ ετέρου με ενεφάνισε ως τελούντα υπό πίεσιν, εν τη ασκήσει των καθηκόντων μου. Σας ευχαριστώ, πλην, ως γνωρίζετε, δεν σας εζήτησα να δώσετε δημοσιότητα, αλλά ανταποκρινόμενος εις την συνταγματικήν σας υποχρέωσιν να αναλάβετε την ευθύνην της μετά θάρρους και ευθύτητος διαψεύσεως των όσων μου απεδόθησαν και της άρσεως και απαγορεύσεως των πιέσεων.
Το πατριωτικόν μου μαθήκον μου επιβάλλει δια μίαν εισέτι φοράν να αφήσω κατά μέρος την σκόπιμον απροθυμίαν σας τηρήσεως των συνταγματικών σας υποχρεώσεων απέναντί μου. Αλλά όταν πράττω τούτο, έχω την αξίωσιν να το εκτιμήσετε και να αντιληφθήτε ότι επέστη η στιγμή να ακούσετε την συμβουλήν μου, ανεπηρέαστον από οιονδήποτε υπολογισμόν.
Όταν ωμολογήσατε ότι μου αποστείλατε το σχέδιον Βασιλικού Διατάγματος το οποίον ήδη μου ζητείτε να υπογράψω, δια να δημιουργήσετε εύσχημον πρόφασιν παραιτήσεως της κυβερνήσεώς σας δι’ επιρρίψεως εις εμέ του βάρους οξείας κρίσεως, είναι προτιμότερον να εισακούσετε την γνώμην μου και να δεχθήτε την έκκλησιν την οποίαν σας απευθύνω. Δεν πρόκειται να ωφεληθήτε εκ της τεχνιτής και δια τελείως σαθρών μέσως δημιουργίας κλίματος στρεφομένου κατ’ εμού παρά τη κοινή γνώμη.Η αλήθεια ενίκησε πάντοτε.
Έμεναν λίγες πλέον ώρες από την οριστική ρήξη. Ρήξη που θα προκαλούσε πολιτικό σεισμό με απρόβλεπτες διαστάσεις . Οι αντίπαλες δυνάμεις αναλογίζονται τις συνέπειες και τις ευθύνες τους. Κάποιοι όμως από το παρασκήνιο όχι. Οι συνωμότες της Χούντας και οι Αμερικανοί πάτρωνές τους συνεχίζουν απτόητοι το έργο της αποπομπής της Κυβέρνησης του 53%, έτσι ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τα σχέδιά τους για την Κύπρο.
Γράφει ο Ανδρέας Παπανδρέου στο βιβλίο του «Η Δημοκρατία στο απόσπασμα»
«Το μεσημέρι της ίδιας μέρας, συναντήθηκα με τον επιτετραμένο της Αμερικανικής πρεσβείας Νόρμπερτ Άνσιουτς σε ένα φιλικό σπίτι. Η συνάντηση έγινε με δική του πρωτοβουλία. Ήθελε να με πείσει να ακολουθήσω ηπιότερη γραμμή απέναντι στον βασιλιά. Συνομιλήσαμε επί δύο ώρες. Υποστήριξε την άποψη πως ο βασιλιάς έκανε καλά να αρνηθεί στον Γ. Παπανδρέου το χαρτοφυλάκιο της Εθνικής αμύνης. Σε παρατήρησή μου πως αυτό δεν συμβιβαζόταν με το σύνταγμα μας, χαμογέλασε.
-
Έγινε ποτέ σεβαστό το σύνταγμά σας; Γιατί πρέπει να γίνει σεβαστό τώρα; Με την υπόθεση Ασπίδα ανοιχτή πως θα διανοηθεί ο βασιλιάς να παραδώσει το υπουργείο αμύνης στον πατέρα σου; Εξάλλου η ανάμειξή σου στην υπόθεση αυτή είναι σαφής.
-
Ξέρεις πολύ καλά, απάντησα θυμωμένος, πως πρώτος εγώ υποστήριξα την πολιτική ουδετεροποίησης του στρατού. Η επιμονή του πατέρα μου να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο αμύνης, η επιμονή του να γίνουν αλλαγές στην ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων, αντανακλά τη θέση μας πως ο στρατός ανήκει στο έθνος και πως δεν είναι στεγανό διαμέρισμα που εξαιρείται από το έργο της νόμιμης κυβέρνησης. Αλλά ο Άνσιουτς δεν συμφωνούσε.
-
Και εσύ ξέρεις πολύ καλά πως η κυβέρνησή μου έχει επενδύσει τεράστια ποσά στο στρατιωτικό κατεστημένο της Ελλάδας. Αν κάθε νέα ελληνική κυβέρνηση άλλαζε την ηγεσία του στρατεύματος, τι εγγύηση θα είχαμε πως οι ένοπλες δυνάμεις θα παίξουν το ρόλο που τους έχει αναθέσει το ΝΑΤΟ;
Κάθε συζήτηση θα ήταν μάταιη. Ήταν ολοφάνερο ότι είχε ταχθεί με τον βασιλιά στην αναμέτρηση μαζί μας. Την ίδια μέρα επισκέφτηκε τον πατέρα μου ο Αμερικανός πρεσβευτής Χένρυ Λαμπουίς. Εξέφρασε την ανησυχία της κυβέρνησής του για το αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει η ελληνική πολιτική κατάσταση και είπε στον πρωθυπουργό πως κατά την αμερικανική άποψη ο βασιλιάς είχε δίκαιο μη θέλοντας να του παραδώσει το υπουργείο εθνικής αμύνης. Κατά τη γνώμη του Λαμπουίς και των προϊσταμένων του ο Παπανδρέου έπρεπε να αποσύρει την αξίωσή του, αποφεύγοντας έτσι σύγκρουση με το παλάτι.
Για μια ακόμη φορά οι Αμερικανοί εμφανίστηκαν στο προσκήνιο. Στην πιο κρίσιμη ώρα , έδωσαν την υποστήριξή τους στο Βασιλιά. Ο Βασιλιάς και το κατεστημένο ,πολιτικό, στρατιωτικό και οικονομικό, περνούσαν στην επίθεση μόνο όταν είχαν εξασφαλίσει την συγκατάθεση και την συμπαράσταση των Αμερικανών . Η Ελλάδα εξακολουθούσε να είναι δορυφόρος της Αμερικής και έπρεπε να της το υπενθυμίζουν τακτικά.
Το βράδυ της 14ης Ιουλίου ο Γ. Παπανδρέου ζήτησε διά του Χοϊδά συνάντηση με τον Κωνσταντίνο. Η συνάντηση ορίστηκε για το απόγευμα της Πέμπτης 15 Ιουλίου. Στο διάστημα αυτό γράφτηκε και η τελευταία απαντητική επιστολή του Παπανδρέου προς τον Βασιλιά. Την παρέδωσε ο ίδιος μαζί με την προφορική υποβολή της παραίτησής του.
Εν Αθήναις τη 15η Ιουλίου 1965
Μεγαλειότατε,
Έλαβον χθες την τρίτην επιστολήν Υμών. Επί των άλλων σημείων θα δώσω προφορικώς απάντησιν κατά την αποψινήν μας συνεργασίαν. Αλλά επί του καιρίου σημείου θεωρώ επιβεβλημένον να προσδιορίσω και εγγράφως τας απόψεις μου. Πρόκεται περί της αναλήψεως υπ’ εμού του υπουργείου Εθνικής Αμύνης.
Η αρχική μου σκέψις προς ανάληψιν του υπουργείου Εθνικής Αμύνης προέκυψεν από την επιθυμίαν όπως διευκολύνω την παραίτησιν του κ.Γαρουφαλιά, ο οποίος θα εθίγετο ολιγώτερον εφ’ όσον το υπουργείον θα ανελάμβανεν αυτοπροσώπως ο Πρωθυπουργός. Αφ’ ης όμως εγνώσθη αυτή η πρόθεσίς μου, ο Τύπος της Δεξιάς ήρχισε την επίθεσιν με τον ισχυρισμόν, ότι σκοπός μου ήτο ο επηρεασμός των διεξαγωμένων ανακρίσεων και η συγκάλυψις των ενόχων. Την ύβριν αυτήν υιοθέτησεν εις τα δηλώσεις του και ο υπουργός Εθνικής Αμύνης με την προσθήκην, ότι αποτελώ επί πλέον και εθνικόν κίνδυνον. Πέραν όμως αυτών και απείρως σημαντικότερον, ήλθε να προστεθή το γεγονός ότι απέστειλα προς την Υμετέραν Μεγαλειότητα το Διάταγμα της απολύσεως του κ.Γαρουφαλιά και της αναλύψεως του Υπουργείου υπ’ εμού, και το Διάταγμα δεν υπεγράφη. Και ο λόγος της μη υπογραφής εμφανίζεται ο ίδιος. Τον προσδιορίζετε αναλυτικώτερον εις την χθεσινήν επιστολήν. Μου γράφετε: «Μην επιμείνετε να αναλάβητε υμείς κατά την προύσαν ώραν το υπουργείον Εθνικής Αμύνης. Τοιαύτη πράξις δι ους λόγους σας έχω ήδη επισημάνει εν τη από 8 Ιουλίου επιστολή μου, και σας εξήγησα κατά την τελευταίαν συνεργασίαν μας, θα αποτελέση βαρύτατον πλήγμα κατά του προσωπικού σας γοήτρου, και του κόμματος του οποίου ηγείσθε και κατά των αρχών της αρετής και της ευθυξίας αι οποίαι κρατούν και πρέπει να εξακολουθήσουν να διέπουν τον πολιτικόν μας βίον». Καθιερούται τοιουτοτρόπως η αρχή, ότι δύναμαι να είμαι Πρωθυπουργός, αλλά και όχι και υπουργός ωρισμένου υπουργείου. Θα είμαι επομένως πρωθυπουργός υπό απαγόρευσιν. Αλλά εάν δεν εμπνέω εμπιστοσύνην θα πρέπει να παύσω να είμαι Πρωθυπουργός. Είναι όμως αδιανόητον ότι θα δύναμαι να παραμείνω Πρωθυπυργός, αλλά όχι και υπουργός Εθνικής Αμύνης! Πολιτικός ανήρ ο οποίος θα εδέχετο τοιούτον εξευτελισμόν, θα καθίστατο άξιος περιφρονήσεως υπό του λαού. Και θα παρέμενε μοναδικόν παράδειγμα αφιλοτιμίας εις την πολιτικήν ιστορίαν της χώρας.
Έχει διατυπωθεί υπαινιγμός ότι τάχα, η εμμονή μου, είς την ανάληψιν του υπουργείου Εθνικής Αμύνης αποσκοπεί εις την συγκάλυψιν των ενόχων κατά τα διεξαγομένας ανακρίσεις. Αλλά ο υπαινιγμός είναι άθλιος και ασύστατος. Διατί προς αυτόν τον σκοπόν, θα ήτο απαραίτητον να αναλάβω αυτοπροσώπως το υπουργείον και διατί ο σκοπός, εάν επρόκειτο να υπάρχη, δεν θα ηδύνατο να επιτευχθή, καθ΄όμοιον, ή και κατά μείζονα λόγον από τον φίλον υπουργόν της εμπιστοσύνης μου, ο οποίος θα ανελάμβανε το υπουργείον; Και δεν αποδεικνύει ασφαλώς το αντίθετον γεγονός, ότι εμμένων εις την άποψίν μου οδηγώ ενδεχομένως εις κυβερνητικήν κρίσιν, αποτέλεσμα της οποίας θα είναι, ότι ούτε εγώ θα είμαι Πρωθυπουργός, ούτε φίλος μου εις το υπουργείον της Εθνικής Αμύνης, αλλά εχθρός μου;
Ιδού η πλήρης απόδειξις, ότι άλλος είναι ο λόγος της εμμονής μου. Είναι η υπεράσπισις της προσωπικής μου τιμής και της τιμής της Δημοκρατίας. Δϋναμαι να παύσω να είμαι Πρωθυπουργός. Δεν αποτελεί τούτο ούτε πολιτικήν, ούτε ηθινήν μείωσιν. Αλλά δεν δέχομαι να είμαι εξευτελισμένος Πρωθυπουργός. Και δεν στέργω εις την παραβίασιν των αρχών της Βασιλευομένης Δημοκρατίας. Εις τοιαύτην περίπτωσιν θα θαιστάμην ανάξιος της εμπιστοσύνης της μεγάλης πλειοψηφίας του Λαού μας η οποία με κατέστησεν Ηγέτην της και Κυβερνήτην της Χώρας. Αυτήν την αναξιότητα δεν επιτρέπω εις τον εαυτόν μου. Τα αξιώματα μου είναι αδιάφορα. Αλλά μ’ ενδιαφέρει η προσωπική μου τιμή και η τιμή της Δημοκρατίας. Και αυτός είναι ο λόγος. Μεγαλειότατε, δεν τον οποίον δεν δύναμαι ν’ ανταποκριθώ εις την έκκλησίν Σας και εμμένω εις τας αποφάσεις μου.
Η χώρα έχει ανάγκη ομαλότητος. Και έπραξα το παν, θαώς αποδεικνύει και η πρόσφατος ψήφισις της παραγραφής, προς παγίωσιν ομαλού πολιτικού βίου. Αλλά η ομαλότης δεν δύναται να στηριχθή ούτε επί της ηθικής μειώσεως του Πρωθυπουργού, ούτε επί παραβιάσεων των αρχών της Βασιλευομένης Δημοκρατίας.
Δια τούτο, με την σειράν μου, εν’ ονόματι του Έθνους και του Θρόνου, απευθύνω και εγώ, προς Υμάς, Μεγαλειότατε, έκκλησιν, όπως μη επιμείνητε εις την άρνησιν, αλλά ανταποκριθείτε εις το αίτημα του νομίμου Κυβερνήτου της Χώρας.Μετά βαθείας τιμής
Γ.Παπανδρέου
Μεγαλειότατε,
Έλαβον χθες την τρίτην επιστολήν Υμών. Επί των άλλων σημείων θα δώσω προφορικώς απάντησιν κατά την αποψινήν μας συνεργασίαν. Αλλά επί του καιρίου σημείου θεωρώ επιβεβλημένον να προσδιορίσω και εγγράφως τας απόψεις μου. Πρόκεται περί της αναλήψεως υπ’ εμού του υπουργείου Εθνικής Αμύνης.
Η αρχική μου σκέψις προς ανάληψιν του υπουργείου Εθνικής Αμύνης προέκυψεν από την επιθυμίαν όπως διευκολύνω την παραίτησιν του κ.Γαρουφαλιά, ο οποίος θα εθίγετο ολιγώτερον εφ’ όσον το υπουργείον θα ανελάμβανεν αυτοπροσώπως ο Πρωθυπουργός. Αφ’ ης όμως εγνώσθη αυτή η πρόθεσίς μου, ο Τύπος της Δεξιάς ήρχισε την επίθεσιν με τον ισχυρισμόν, ότι σκοπός μου ήτο ο επηρεασμός των διεξαγωμένων ανακρίσεων και η συγκάλυψις των ενόχων. Την ύβριν αυτήν υιοθέτησεν εις τα δηλώσεις του και ο υπουργός Εθνικής Αμύνης με την προσθήκην, ότι αποτελώ επί πλέον και εθνικόν κίνδυνον. Πέραν όμως αυτών και απείρως σημαντικότερον, ήλθε να προστεθή το γεγονός ότι απέστειλα προς την Υμετέραν Μεγαλειότητα το Διάταγμα της απολύσεως του κ.Γαρουφαλιά και της αναλύψεως του Υπουργείου υπ’ εμού, και το Διάταγμα δεν υπεγράφη. Και ο λόγος της μη υπογραφής εμφανίζεται ο ίδιος. Τον προσδιορίζετε αναλυτικώτερον εις την χθεσινήν επιστολήν. Μου γράφετε: «Μην επιμείνετε να αναλάβητε υμείς κατά την προύσαν ώραν το υπουργείον Εθνικής Αμύνης. Τοιαύτη πράξις δι ους λόγους σας έχω ήδη επισημάνει εν τη από 8 Ιουλίου επιστολή μου, και σας εξήγησα κατά την τελευταίαν συνεργασίαν μας, θα αποτελέση βαρύτατον πλήγμα κατά του προσωπικού σας γοήτρου, και του κόμματος του οποίου ηγείσθε και κατά των αρχών της αρετής και της ευθυξίας αι οποίαι κρατούν και πρέπει να εξακολουθήσουν να διέπουν τον πολιτικόν μας βίον». Καθιερούται τοιουτοτρόπως η αρχή, ότι δύναμαι να είμαι Πρωθυπουργός, αλλά και όχι και υπουργός ωρισμένου υπουργείου. Θα είμαι επομένως πρωθυπουργός υπό απαγόρευσιν. Αλλά εάν δεν εμπνέω εμπιστοσύνην θα πρέπει να παύσω να είμαι Πρωθυπουργός. Είναι όμως αδιανόητον ότι θα δύναμαι να παραμείνω Πρωθυπυργός, αλλά όχι και υπουργός Εθνικής Αμύνης! Πολιτικός ανήρ ο οποίος θα εδέχετο τοιούτον εξευτελισμόν, θα καθίστατο άξιος περιφρονήσεως υπό του λαού. Και θα παρέμενε μοναδικόν παράδειγμα αφιλοτιμίας εις την πολιτικήν ιστορίαν της χώρας.
Έχει διατυπωθεί υπαινιγμός ότι τάχα, η εμμονή μου, είς την ανάληψιν του υπουργείου Εθνικής Αμύνης αποσκοπεί εις την συγκάλυψιν των ενόχων κατά τα διεξαγομένας ανακρίσεις. Αλλά ο υπαινιγμός είναι άθλιος και ασύστατος. Διατί προς αυτόν τον σκοπόν, θα ήτο απαραίτητον να αναλάβω αυτοπροσώπως το υπουργείον και διατί ο σκοπός, εάν επρόκειτο να υπάρχη, δεν θα ηδύνατο να επιτευχθή, καθ΄όμοιον, ή και κατά μείζονα λόγον από τον φίλον υπουργόν της εμπιστοσύνης μου, ο οποίος θα ανελάμβανε το υπουργείον; Και δεν αποδεικνύει ασφαλώς το αντίθετον γεγονός, ότι εμμένων εις την άποψίν μου οδηγώ ενδεχομένως εις κυβερνητικήν κρίσιν, αποτέλεσμα της οποίας θα είναι, ότι ούτε εγώ θα είμαι Πρωθυπουργός, ούτε φίλος μου εις το υπουργείον της Εθνικής Αμύνης, αλλά εχθρός μου;
Ιδού η πλήρης απόδειξις, ότι άλλος είναι ο λόγος της εμμονής μου. Είναι η υπεράσπισις της προσωπικής μου τιμής και της τιμής της Δημοκρατίας. Δϋναμαι να παύσω να είμαι Πρωθυπουργός. Δεν αποτελεί τούτο ούτε πολιτικήν, ούτε ηθινήν μείωσιν. Αλλά δεν δέχομαι να είμαι εξευτελισμένος Πρωθυπουργός. Και δεν στέργω εις την παραβίασιν των αρχών της Βασιλευομένης Δημοκρατίας. Εις τοιαύτην περίπτωσιν θα θαιστάμην ανάξιος της εμπιστοσύνης της μεγάλης πλειοψηφίας του Λαού μας η οποία με κατέστησεν Ηγέτην της και Κυβερνήτην της Χώρας. Αυτήν την αναξιότητα δεν επιτρέπω εις τον εαυτόν μου. Τα αξιώματα μου είναι αδιάφορα. Αλλά μ’ ενδιαφέρει η προσωπική μου τιμή και η τιμή της Δημοκρατίας. Και αυτός είναι ο λόγος. Μεγαλειότατε, δεν τον οποίον δεν δύναμαι ν’ ανταποκριθώ εις την έκκλησίν Σας και εμμένω εις τας αποφάσεις μου.
Η χώρα έχει ανάγκη ομαλότητος. Και έπραξα το παν, θαώς αποδεικνύει και η πρόσφατος ψήφισις της παραγραφής, προς παγίωσιν ομαλού πολιτικού βίου. Αλλά η ομαλότης δεν δύναται να στηριχθή ούτε επί της ηθικής μειώσεως του Πρωθυπουργού, ούτε επί παραβιάσεων των αρχών της Βασιλευομένης Δημοκρατίας.
Δια τούτο, με την σειράν μου, εν’ ονόματι του Έθνους και του Θρόνου, απευθύνω και εγώ, προς Υμάς, Μεγαλειότατε, έκκλησιν, όπως μη επιμείνητε εις την άρνησιν, αλλά ανταποκριθείτε εις το αίτημα του νομίμου Κυβερνήτου της Χώρας.Μετά βαθείας τιμής
Γ.Παπανδρέου
Την Πέμπτη 15 Ιουλίου ,στις 7,00 το απόγευμα πραγματοποιείται στα ανάκτορα του Τατοϊου η συνάντηση βασιλιά –Πρωθυπουργού. Η συνάντηση χαρακτηρίστηκε από ψυχρότητα και κράτησε μόνο 13 λεπτά.
Μετά τους καθιερωμένους χαιρετισμούς έγινε ο παρακάτω διάλογος:
Πρωθυπουργός: Μεγαλειότατε εμμένω εις την επιστολήν μου. Ο κ. Γαρουφαλιάς θα αποπεμφθη . Θα τον αντικαταστήσω εγώ ως Υπουργός Εθνικής Αμύνης.
Βασιλιάς: Κύριε Πρόεδρε, και εγώ εμμένω εις ότι σας έγραψα. Δεν αποδέχομαι την άποψιν σας.
Πρωθυπουργός: Ώστε, Μεγαλειότατε, ευρισκόμεθα εν διαφωνία.
Βασιλιάς: Δυστυχώς . Και αυτό σημαίνει ότι παραιτείσθε;
Πρωθυπουργός: Βεβαιότατα. Αύριον θα σας υποβάλλω εγγράφως την παραίτησιν της Κυβερνήσεώς μου.
Βασιλιάς: Άκουσα τα περί παραιτήσεως και τα λαμβάνω υπ’ όψιν μου από αυτήν την στιγμήν.
Πρωθυπουργός: Αντιλαμβάνομαι τον λόγον διά τον οποίον επείγεσθε διά την παραίτησιν.
Βασιλιάς : Είναι δεδομένη η παραίτησις.
Πρωθυπουργός: Καταλαβαίνω τι έχετε κατά νουν, Μεγαλειότατε.
(Ο διάλογος έχει καταγραφεί , με μικρές διαφορές , από το Σόλωνα Γρηγοριάδη στο βιβλίο «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδος» και στο βιβλίο «Γ. Παπανδρέου: Η ζωή του» )
Μετά τη συνάντηση ο Γ .Παπανδρέου πήγε στο Καστρί και δήλωσε στους Υπουργούς που τον περίμεναν: «Η διαφωνία κατέστη οριστική. Θα παραιτηθώμεν».
Στους δημοσιογράφους που με αγωνία περίμεναν δήλωσε: «Επήλθε διαφωνία Στέμματος και Κυβερνήσεως. Άυριον θα υποβάλλω την παραίτησιν της Κυβερνήσεως και θα προβώ εις ανακοινώσεις».
Όμως ο Κωνσταντίνος και οι ορατοί και αόρατοι σύμβουλοί του είχαν άλλη άποψη περί της διαδικασίας παραίτησης μιας Κυβέρνησης. Το λογικό αλλά και δημοκρατικό επιχείρημα ήταν πως έπρεπε να προκηρυχτούν εκλογές στις οποίες ο κυρίαρχος λαός θα αποφάσιζε αν ο Πρωθυπουργός ή ο Βασιλιάς είχε δίκιο. Ήταν όμως παραπάνω από σίγουρο πως τις εκλογές θα κέρδιζε η Ε.Κ. και τα Ανάκτορα θα δέχονταν ένα ανεπανόρθωτο πλήγμα. Γι’ αυτό πριν συμπληρωθεί ώρα από την προφορική παραίτηση του Πρωθυπουργού ,ο Βασιλιάς όρκιζε νέο Πρωθυπουργό τον Πρόεδρο της Βουλής Γεώργιο Αθανασιάδη- Νόβα ( γνωστός ως «γαργάλατας» ) και υπουργούς τους Ι.Τούμπα και Σ. Κωστόπουλο .Ήταν το πρώτο τριμελές κλιμάκιο της «Αποστασίας». Την επόμενη μέρα ορκίσθηκαν οι υπόλοιποι Υπουργοί Μητσοτάκης, Μπακατσέλος, Ρουσόπουλος, Βερνίκος, Μελάς κ.α……
Εμβρόντητος ο Γ. Παπανδρέου από την αστραπιαία κίνηση του Κωνσταντίνου (η οποία είχε μάλλον προετοιμαστεί μεθοδικά πολύ καιρό πριν) κάλεσε όλα τα ηγετικά στελέχη της Ε. Κ. και τους ζήτησε να καταδικάσουν τους αποστάτες ως προδότες του κόμματος και της Δημοκρατίας. Το υπέγραψαν όλοι καθώς και ο Σ. Στεφανόπουλος ο οποίος αργότερα …….
Αμέσως μετά δόθηκε στον τύπο το διάγγελμα του Πρωθυπουργού προς τον Ελληνικό λαό το οποίο μετά από ένα απίστευτο παρασκήνιο μεταδόθηκε μια ώρα μετά τα μεσάνυχτα.(Γενικός διευθυντής του ΕΙΡ ήταν ο Αναστάσης Πεπονής από τον οποίο ο Νόβας ο Μητσοτάκης,ο Κωστόπουλος κ.α. ζητούν να μην μεταδοθεί το διάγγελμα Παπανδρέου προς το λαό! Στην αρχή οι «αποστάτες , ζητούν να μεταδοθούν οι επιστολές του βασιλιά.
Ο Πεπονής δεν διαφωνεί, όταν, όμως, φτάνουν οι βασιλικές επιστολές, οι «αποστάτες» επιμένουν να μεταδοθούν μόνο αυτές!
Ο Πεπονής απειλεί ότι αν δεν μεταδοθεί τουλάχιστον το διάγγελμα Παπανδρέου, θα βγεί να καταγγείλει ότι βασιλιάς και «πρωθυπουργός» έγιναν και … διευθυντές Ραδιοφωνίας!
Τελικά, χάρη στην επιμονή του Πεπονή μια ώρα μετά τα μεσάνυχτα μεταδίδεται το «δελτίο των 9:30» (!), με το πρωθυπουργικό διάγγελμα και τις επιστολές του βασιλιά)
Ο Πεπονής δεν διαφωνεί, όταν, όμως, φτάνουν οι βασιλικές επιστολές, οι «αποστάτες» επιμένουν να μεταδοθούν μόνο αυτές!
Ο Πεπονής απειλεί ότι αν δεν μεταδοθεί τουλάχιστον το διάγγελμα Παπανδρέου, θα βγεί να καταγγείλει ότι βασιλιάς και «πρωθυπουργός» έγιναν και … διευθυντές Ραδιοφωνίας!
Τελικά, χάρη στην επιμονή του Πεπονή μια ώρα μετά τα μεσάνυχτα μεταδίδεται το «δελτίο των 9:30» (!), με το πρωθυπουργικό διάγγελμα και τις επιστολές του βασιλιά)
ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ Γ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ:
«Συνετελέσθη σήμερον παραβίασις του Πολιτεύματος. Συνέβη επίσης και διακωμώδησις. Ο τρόπος της καταλήψεως της Αρχής από την Κυβέρνησιν των ανδρείκελων έχει προσλάβει τον χαρακτήρα φαιδρού πραξικοπήματος. Εις τα Ανάκτορα ενήδρευεν ο ακατανόμαστος Πρόεδρος, δια να ορκισθή αμέσως μετά την αναχώρησίν μου. Και ωρκίσθη, χωρίς την ιδικήν μου παρουσίαν, κατά παράβασιν της κοινοβουλευτικής τάξεως. Και οι νέοι Υπουργοί του Βασιλέως ανέλαβον, χωρίς την παρουσίαν των Υπουργών του Λαού. Καταγγέλλω προς τον Δημοκρατικόν κόσμον της χώρας την ομάδα των προδοτών και τον καλώ εις πάνδημον ειρηνικήν εκδήλωσιν εναντίον της προδοσίας. Και του παρέχω την βεβαίωσιν ότι θα επανέλθωμεν, διότι ημείς εκφράζομεν την θέλησην του κυρίαρχου Λαού. Αρχίζει από σήμερον νέος ανένδοτος αγών υπέρ της Δημοκρατίας … Δημοκρατικέ Λαέ της Ελλάδος, εργαζόμενοι και μοχθούντες, απλοί άνθρωποι του Λαού μας, αγρόται, οι οποίοι μου ανταποδώσατε την αγάπην μου και εστάθητε κάτω από την σημαίαν της αληθούς Δημοκρατίας. Και σας, Νέοι, οι οποίοι δονείσθε από τον παλμόν των ιδανικών της Δημοκρατίας και υπήρξατε οι πρωτοπόροι του Ανένδοτου Αγώνος, καλώ και πάλιν κάτω από τας πτυχάς της τιμίας σημαίας μας. Και θα νικήσωμεν, θα επανέλθομεν συντομώτατα θριαμβευταί. Και πάλιν η Δημοκρατία θα νικήση»
Αυτό ήταν το τέλος της Κυβέρνησης της Ε. Κ. Το τέλος της Κυβέρνησης του 52,72%.
Σε λίγο θα αρχίσει ο «δεύτερος Ανένδοτος» που θα κινητοποιήσει τη νεολαία, τους διανοούμενους, το λαό , απέναντι στο κατεστημένο.
Παράλληλα όμως θα λειτουργεί και ο συνωμοτικός μηχανισμός του ΙΔΕΑ ,που θα χτυπήσει τον Απρίλη του ’67 με τεράστιες συνέπειες για τη Δημοκρατία και για το μεγάλο μας εθνικό θέμα. Το Κυπριακό.
(Από τη λαίλαπα της Δικτατορίας δεν θα γλιτώσουν ούτε οι Γλύξμπουργκ)
Με τιμή
Γρηγόρης Γιοβανόπουλος
Δάσκαλος