Τελείωσαν στις μέρες μας, έπειτα από περίπου 120 χρόνια, οι μεγάλες συγκεντρώσεις και τα προεκλογικά πανηγύρια που στηνόντουσαν κάθε φορά που είχαμε εκλογές στην πλατεία Συντάγματος.
Η αναξιοπιστία του κομματικού συστήματος και η καταβαράθρωση των δύο μεγάλων κομμάτων που χρησιμοποιούσαν κατά κύριο λόγο την πλατεία Συντάγματος, καθώς και το γεγονός ότι οι πολίτες τούς στρέφουν πλέον την πλάτη, οδήγησαν στο τέλος μιας συνήθειας που ξεκίνησε το 1890.
Η τελευταία τραγική εμπειρία που είχε το ΠΑΣΟΚ και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, που τόλμησαν να χρησιμοποιήσουν την πλατεία για να κάνουν συγκέντρωση στις εκλογές της 6ης Μαΐου, η οποία εξελίχθηκε σε ένα μεγάλο φιάσκο, φαίνεται να έδωσε – τουλάχιστον σ’ αυτή τη φάση – τη χαριστική βολή σε αυτή την προεκλογική κομματική συνήθεια.
Το έθιμο αυτό ξεκίνησε στις βουλευτικές εκλογές του 1890 επί Χαρίλαου Τρικούπη, και τότε…
ουσιαστικά καθιερώθηκε να γίνεται εκεί πανηγυρικά η τελευταία μεγάλη προεκλογική συγκέντρωση.
Tη γραμμή για την πανηγυρική συγκέντρωση έδινε η εφημερίδα «Aκρόπολις» του Bλάσση Γαβριηλίδη και περιέγραφε μάλιστα όλα τα στοιχεία των συγκεντρώσεων, όπως τις γνωρίσαμε μέχρι τις μέρες μας: τόπους και ώρα συγκεντρώσεως, τραγούδια, μουσική, κομματικό ύμνο, σημαίες και ό,τι άλλο αποτελούσε χαρακτηριστικό στοιχείο.
Προσπαθούσε δηλαδή να προσδώσει στη συγκέντρωση τον πανηγυρικό χαρακτήρα που θα έπρεπε να έχει για να παράγει εκλογικά οφέλη για τον Τρικούπη, να τονώσει το ηθικό των οπαδών του και να ισοπεδώσει το ηθικό των αντιπάλων του. Και δεν πρέπει ακόμη να ξεχνάμε ότι η πλατεία Συντάγματος την εποχή που ξεκίνησαν οι συγκεντρώσεις είχε για τον κόσμο μεγάλη ιστορία και προκαλούσε ιδιαίτερη φόρτιση.
Ο ξεσηκωμός του κόσμου το 1843, έξω από τα ανάκτορα, οδήγησε στο πρώτο σύνταγμα της χώρας, από όπου και το όνομα της πλατείας.
Μεγάλη συγκέντρωση – για πρώτη φορά – έγινε στην πλατεία Συντάγματος μία ακριβώς Kυριακή πριν από τις εκλογές του 1890, στις 4 το απόγευμα. Eκεί έπρεπε, όπως έγραφε η «Ακρόπολις», να «…συγκεντρωθούν οι πολίται…», με επικεφαλής τη μουσική της Φιλαρμονικής Εταιρείας.
Και συνέχιζε με αναλυτικές οδηγίες για όσους οπαδούς του Τρικούπη θα κατέβαιναν στο Σύνταγμα.
Oι διαδηλωτές – έγραφε – έπρεπε να «…φέρουν κλαδίσκους ελαίας, το σύμβολον της συμπολιτεύσεως, επί δε του πίλου (σ.σ.: καπέλου) να φέρουν άλλο σύμβολον, την εικόνα του κ. Tρικούπη και κάτωθεν τας λέξεις: Zήτω η Συμπολίτευσις…».
Και βέβαια μην νομίζετε όμως ότι έλειπαν και οι μεταφερόμενοι οπαδοί του κόμματος, που κατέφθαναν από διάφορα σημεία της Aττικής.
Με αμαξοστοιχία
Μπορεί τότε να μην υπήρχαν πούλμαν για να κατεβαίνουν σημαιοστολισμένα και ως επίδειξη δύναμης, όμως υπήρχαν μέσα μαζικής μεταφοράς, τα οποία στην εποχή μας απουσιάζουν. Για ενημέρωσή τους λοιπόνη «Aκρόπολις» ανακοίνωνε: «Eκ Λαυρίου θα αναχωρήση έκτακτος αμαξοστοιχία με άπειρα βαγόνια, τα οποία θα είναι κατάφορτα από φίλους πολιτικούς της Kυβερνήσεως, θα παραλάβη δε τοιούτους πολλούς και εκ Mαρκοπούλου και εκ των άλλων των καθ’ οδόν χωρίων.
Eπίσης θα προσέλθωσιν εκλογείς και εκ Mεγάρων, Ελευσίνος και άλλων χωρίων. Ακόμη θα λάβωσι μέρος εις την διαδήλωσιν 8 χιλιάδες Πειραιέων ανερχομένων επί τούτων εκ Πειραιώς με σημαίας και κλάδους ελαίας…».
Βλέπετε ότι τότε υπήρχε το τρένο που έφθανε μέχρι το Λαύριο, στην άλλη άκρη της Αττικής, και αυτό είναι μια ένδειξη ότι ακόμη και σήμερα, ύστερα από 120 χρόνια, το μόνο που καταφέραμε είναι να ξηλώσουμε το τρενάκι του Λαυρίου και φυσικά να μην μπορέσουμε να το ξαναφτιάξουμε με έναν πιο σύγχρονο τρόπο.
Πανηγύρι
Βλέπουμε ακόμη ότι, αν και καινούργια αυτή η συνήθεια της μεγάλης συγκέντρωσης στο Σύνταγμα, υπήρχε από τον κόσμο η διάθεση για να έλθει με τα πόδια από τον Πειραιά στην πλατεία. Εκείνο όμως που δεν μπορούμε να σας πούμε είναι αν και εκείνη την εποχή υπήρχαν συγκεντρωσιάρχες και ποιους είχαν τα τότε μεγάλα κόμματα που τολμούσαν συγκέντρωση στο Σύνταγμα ως Κουλούρηδες ή ως Παναγιωτακόπουλους. Το σίγουρο είναι ότι ούτε διαφημιστικές εταιρείες είχαν τότε τα κόμματα ούτε εταιρείες δημοσίων σχέσεων που αναλάμβαναν να οργανώνουν τέτοιου είδους εκδηλώσεις υπήρχαν.
Άλλωστε φανταζόμαστε πως τότε δεν ήταν και πολλά τα έξοδα, αφού δεν ήταν απαραίτητο να κατασκευαστούν τεράστιες εξέδρες, να γεμίσει η πλατεία προβολείς, να εντυπωσιάσουν με τα πυροτεχνήματα κ.ο.κ.
Tα μεγάλα εκλογικά πανηγύρια ξεκίνησαν στην Aθήνα του προπερασμένου αιώνα και διατηρήθηκαν για περισσότερα από 120 χρόνια, για να κλείσει ο κύκλος των κομματικών συγκεντρώσεων, τουλάχιστον προς το παρόν.
Γιατί εδώ που τα λέμε, λαοσυνάξεις μπορεί να γίνουν αλλά και συγκεντρώσεις των αγανακτισμένων, που εδώ και αρκετό καιρό έχουν εξαφανιστεί από την πλατεία.
Οι συγκεντρώσεις των τελευταίων είναι και οι πιθανότερες, αφού, όπως πάνε σήμερα τα πράγματα, δεν αποκλείεται να έχουμε σε λίγο και πάλι τον κόσμο στους δρόμους.
Οι ιστορίες αυτές προέρχονται από κείμενα του ιστορικού ερευνητή και δημοσιογράφου Λευτέρη Σκιαδά, εκδότη της εφημερίδας «ΜΙΚΡΟΣ ΡΩΜΗΟΣ», www.mikros-romios.gr, τηλ.: 210 3426833.